Neredeyse Tamamı Su Kanallarından Oluşan Venedik’in Bataklığın Üzerine Kurulma Hikayesi: İnşaatlarda Mühendislik Harikası Bir Teknik Kullanılmış!

Bugün Avrupa’nın ve hatta dünyanın en tanınan turizm merkezlerinden bir tanesi olan İtalya’nın Venedik kenti, bir bataklık üzerine kurulmuş kent sistemi ile dikkat çekiyor. Bunun sırf turistleri çekmek için yapıldığını zannediyorsanız yanılıyorsunuz zira Venedik’in inşa edilme öyküsü aslında bir hayatta kalma uğraşıdır.

Hadi şöyle Avrupa’da enteresan bir seyahat yapalım desek pek çok kişinin aklına birinci gelecek yerlerden bir tanesi İtalya’nın Venedik kenti olacaktır. Haklısınız zira Venedik nitekim de eşine benzerine az rastlanır bir halde neredeyse tamamı sular üzerinde olan bir kent. Adamlar ne hoş sistem kurmuş, buradan para kazanıyor zannediyorsanız Venedik’in inşa edilme kıssasını şimdi duymadınız demektir.

Günümüzden yüzlerce yıl evvel kurulmuş bir kent olan Venedik aslında bölgedeki insanların işgalcilerden kaçma gayretinin bir sonucudur. Batı Roma İmparatorluğu’nun yıkılmasına neden olan hücumlardan kaçan bir küme insan buraya geldi ve canlarını korumak için suların ortasında ulaşılmaz bir kent inşa ettiler. Gelin Venedik tarihine yakından bakalım ve kanallar üzerine bu türlü bir kentin nasıl kurulduğunu görelim.

Her şey Batı Roma İmparatorluğu’nun yıkılması ile başladı:

Daha evvel buradaki yazımızda tüm ayrıntılarıyla anlattığımız üzere asıl Büyük Roma İmparatorluğu milattan evvel 27 yılında kuruldu. Daha sonra imparatorluk, 395 yılında Batı ve Doğu olarak ikiye ayrıldı. Yalnızca 81 yıllık bir ömre sahip olan Batı Roma İmparatorluğu, 476 yılında resmen tarih sahnesinden silindi.

Batı Roma İmparatorluğu’nun çöküşü ile aslında her şey daha yeni başlamış oluyordu. Zira bölgeye barbar Cermen kavimlerinden olan Lombardların taarruzları sürat kesmeden sürüyordu. Özellikle 568 yılında Kuzey İtalya’ya olan hücumların şiddeti artınca, bölgede yaşayan beşerler geri çekilmeye başladılar.

Aslında o periyotta bile Venoto adaları olarak isimlendirilen bölgede gezgin balıkçıların ve tuz personellerinin yaşadığı birkaç küçük yerleşim vardı. Fakat yeni gelenler bu küçük barakalarda kalamazdı zira bölgenin sırf yüzde 8’i kara üzerine kurulmuştu. Can boğaza gelince, yeni teknikler bulunmaya başladı.

Venedik’in inşa edilme öyküsü tam bir kan, ter ve gözyaşı örneği:

Venoto adaları bir lagünün gerisinde kalıyordu ve işgalciler kolay kolay buraya gelemezdi. Ama burası resmen bir bataklıktı ve kara alanı son derece sonluydu. Bunun üzerine devrin dahi mimarlarının aklına, bugün kazıklı temeller olarak isimlendirilen bir temel atma tekniğinin ilkel versiyonu geldi.

Hemen etrafta ne kadar ağaç varsa kesildi ve tahminen 10 milyondan fazla kazık çakıldı. Çakılan bu kazıklar tuzlu çamurdan oluşan bir karışım ile kaplandı. Böylece beton olmamasına karşın ahşabın su ile teması önlenerek çürümesi engellendi, neredeyse bir taşa dönüştü ve günümüze kadar sağlam kalmayı başarmış temeller inşa edildi.

Çakılan bu kazık temellerin üzerine yeniden birebir unsur ile kaplanmış iki kat ahşap kalas ve onun da üzerine bir kat taş blok eklendi. Böylece bildiğimiz sulu bir bataklık olan bölgede kara alanları oluşturulmuş oldu. Üzerine binalar yapılan bölgenin halkı kanallar ile ulaşımı sağlıyordu lakin dışarıdan gelenler için buraya girmek neredeyse imkansızdı.

Sonraki yıllarda Venedik, yükselen bir güç haline geldi:

Kurulan bu yeni kentin ismi Venedik Cumhuriyeti oldu. Tabiat Roma İmparatorluğu yani Bizans İmparatorluğu muhafazasında olsa bile Lombardların Bizans kenti Oderzo’yu işgal etmesi ile birlikte siyasal güç buraya kaydırıldı. 9. yüzyıla geldiğimizde ise Bizans’ın tesiri neredeyse yok olmuş ve bölge halkında ulusal bir güç uyanmıştı.

11. yüzyılda, küçük bir soylu kümesi ortasından da olsa insanlara seçme ve seçilme hakkı verildi. Papalık ve Bizans ortasında ne kadar çatışma yaşanırsa yaşansın Venedik’in hakları her vakit korunuyordu. Çünkü suların içinde yaşayan bu beşerler, Avrupa’nın geri kalanından çok daha yeterli denizcilerdi. Bilhassa Normanlara karşı verilen uğraşta her vakit güçlü bir silah pozisyonundaydılar. 

Normalara karşı olan çabadaki dayanakları nedeniyle dönemin Bizans imparatoru Venediklilere vergisiz ticaret müsaadesi verdi. 12. yüzyıla geldiğimizde Haçlı Seferleri nedeniyle sıkıntı günler yaşayan Konstantinopolis’te ticari olarak Venediklilerin borusu ötüyordu. Alışılmış bu durum Bizans’ın güzeline gitmiyordu. Bu nedenle öbür İtalyan tüccarlara da özel haklar verilerek Venediklilerin önünü kesmeye çalıştılar. 

Türklerin batıya yanlışsız ilerlemesi, Venediklilerin atılımlarını değiştirdi:

Haçlı Seferleri ile birlikte Venedik, Doğu Akdeniz’de bir ticari imparatorluk elde etmişti. Bu yüzden öbür İtalyan devletleri ile ortalarında daima bir çatışma yaşanıyordu. 14. yüzyıla geldiğimizde vebanın da yayılması ile birlikte bu çatışmalar daha da kızıştı. Bilhassa Cenevizliler ile ortalarında bildiğin savaş yaşanıyordu. 

Derken 1453 yılında Konstantinopolis, Türk ordusu tarafından fethedildi ve Doğu Roma İmparatorluğu ortadan kalkmış oldu. Tabii Türkler orada kalmamış, Balkanlardan Avrupa’ya yanlışsız ilerlemeye başlamışlardı. Bu karmaşa sırasında boş durmayan Venedik, küçük atılımlarla de olsa Avrupa’daki topraklarını genişletmeye başlamıştı. 

16. yüzyılda kurulan Cambrai Birliği yüzünden Venedik süratle güç kaybetmeye başladı ve Doğru Akdeniz’deki hakimiyeti sallandı. Dİğer yandan Amerika keşfedildiği için artık yeni ticaret yolları bulunmuştu. Türklerin Kıbrıs’ı ele geçirmesi ise Venedik’i yeterlice zahmetten çıkardı. Papalık ve başka Avrupa devletleri ile mutabakatlar yapılsa bile geliyordu gelmekte olan.

Bataklık üzerine binbir gayret ile kurulmuş Venedik, artık bağımsız değildi:

Venedik Cumhuriyeti birinci kurulduğu günden beri soyluların idaresinde olan bir ülkeydi. Lakin Fransız İhtilali ile birlikte toplumda yaşanan aydınlanma hareketi sonrası halkın bu oligarşik sisteme tahammülü kalmamıştı. Birinci çatışmalar bunun üzerine başladı.

1797 yılında Napolyon Avusturaya’ya saldırırken Venedik’i bir tehdit olarak gördü ve müttefiksiz bıraktı. Bu periyotta cumhuriyet yıkıldı ve denetim Avusturya’ya geçti. 1848 yılında birkaç isyan olsa bile işe yaramadı. 1866 yılında Avusturya, Prusyalılar tarafından yenilince Venedik de Birleşik İtalya Krallığı’na devredildi. Yani Venedik artık bağımsız bir ülke değildi. 

Venedik artık sırf ‘güzel’ bir kent:

Birleşik İtalya Krallığı Venedik’in denizcilerini ya da deniz gücünü umursamıyordu. Burası onlar için sadece hoş bir kentti. 1932 yılında bölge motorlu taşıtlarla birbirine bağlandı. İkinci Dünya Savaşı sonrası kentte sosyalist idareler uzun müddet faal oldu. Bugün bile Venedik, İtalya’daki solcular için kurtarılmış bir bölge kabul edilir.

Şehirde bugün bile hala yenilikçiler ile gelenekçilerin tartışmaları sürüyor. Bir yandan etkin bir üretim merkezi olan Venedik, öbür yandan şahane bir turizm merkezi. Lakin doğal su baskınları üzere sayısız afet tehdidinin yanı sıra gelen turistler nedeniyle etrafın kirlenmesi en büyük meseledir. Şayet bu kent âlâ bir formda korunmazsa kısa vakit içinde yok olup masraf diyenlerin sayısı her geçen gün artıyor.

Bataklıklar üzerine dahiyane bir inşaat tekniği ile oluşturulmuş olan Venedik nasıl inşa edildi sorusunu yanıtlayarak kentin tarihi hakkında bilmeniz gereken ayrıntılardan bahsettik. Unutmayın, Avrupa bugün kendini nasıl tanıtırsa tanıtsın bu beşerler daha birkaç on yıl evvel sokak ortasında birbirini kurşuna dizdiler. Yani sanat falan bir yere kadar.