Uçakların Kanatlarından Çıkan Beyaz Gazlar Tam Olarak Nedir? Tek Sebebi Hava Akımı Değil!
Havanın soğuk ve nemli katmanlarında, uçağın süratle hareket etmesi beyaz izlere yol açabilir. Aslında tabiatın ve teknolojinin bir ortaya gelmesinin etkileyici bir sonucu. Gelin, bu fenomenlere birlikte bakalım.
Havanın soğuk ve nemli katmanlarında, uçağın süratle hareket etmesi beyaz izlere yol açabilir. Aslında tabiatın ve teknolojinin bir ortaya gelmesinin etkileyici bir sonucu. Gelin, bu fenomenlere birlikte bakalım.
Havacılıkla ilgilenen birçok kişi, uçakların kanat uçlarından, bilhassa de iniş ve kalkış sırasında ağır olarak ortaya çıkan beyaz dumanları merak eder. Pekala, bu dumanlar tam olarak nedir? Aslında bunun birkaç sebebi var. Bu sebepler ortasında en yaygın olanı ise “kanat ucu girdapları” yahut “vortex” olarak isimlendirilen hava akımı nedeniyle su buharının ağırlaşması nedeniyle oluyor.
Aslında bu beyaz gazların komplo teorisine bile bahis olduğunu gördük. Bilhassa kanatların yanındaki borulardan beyaz gaz manzarasında bir şeylerin çıktığı görüntüler çok tanınan oldu. Bu bahiste kafanızda bir soru işareti kalmaması için tüm bunları yakından inceleyeceğiz.
Kanat ucu girdapları ile başlayalım. Vortex olarak bilinen bu duruma ne sebep olur?
Kanat ucu girdapları, uçağın kanatlarının uçlarında oluşan dönel hava hareketleridir. Uçak kanadının altında yüksek basınç, üstünde ise düşük basınç oluşur. Bu basınç farkı nedeniyle, kanadın altındaki hava, kanadın uçlarından üst kısma gerçek hareket eder. Bu hareket sırasında dönel bir hareket oluşur ve bu da kanat ucu girdabını meydana getirir.
Kanat ucu girdapları oluştuğunda, çevresel hava bu girdap içinde süratle döner. Bu döner hareket, hava içindeki basıncın düşmesine neden olur. Basıncın düşmesi ile birlikte hava sıcaklığı da düşer. Şayet havadaki su buharı ölçüsü yeterliyse, bu soğuma su buharının ağırlaşmasına ve minik su damlacıklarının oluşmasına neden olur. İşte bu minik su damlacıkları, beyaz duman olarak gözlemlenen oluşumu meydana getirir.
Bazı durumlarda bu dumanın uçak motorlarından geldiğini gözlemleriz.
Bazı durumlarda, beyaz dumanın motorlardan geldiğini gözlemleyebiliriz. Bu duman, uçağın motorlarının yanmasından kaynaklanan egzoz gazlarının ağırlaşmasıdır. Bilhassa soğuk havalarda yahut yüksek nemli ortamlarda, bu gazlar havadaki su buharıyla karışarak ağırlaşabilir ve beyaz bir duman oluşturabilir.
Bu girdapların tehlikeleri var mıdır?
Bu girdaplar, bilhassa büyük uçaklarda daha bariz olup, çabucak gerisinden gelen öbür uçaklar için potansiyel bir tehlike oluşturabilir. Bu nedenle, hava trafik kontrolörleri, büyük uçaklar ortasında makul bir takip arası bırakarak bu potansiyel tehlikeyi minimize ederler.
Uçaklar acil durumlarda kanatlarından yakıt tahliye etmek zorunda kalabilir.
Komplo teorilerine dahi mevzu olan bu husus, “fuel dumping” ismiyle biliniyor. Fuel dumping; bilhassa büyük, uzun menzilli ticari uçaklarda bulunan bir sistemle, acil iniş durumlarında uçağın çok tartısını azaltmak maksadıyla fazla yakıtını süratle atmosfere bırakma sürecidir.
Her uçağın belirlenmiş bir maksimum iniş tartısı vardır. Şayet bir uçak, kalkıştan kısa bir müddet sonra rastgele bir acil durum nedeniyle iniş yapmak zorunda kalırsa, bu yükün üzerinde olabilir, zira planlanan rotası boyunca tüketmesi gereken yakıta sahip olacaktır.
Yüksek tartıyla iniş yapmak, uçağın iniş gruplarına, fren sistemine ve öbür yapısal bileşenlerine ziyan verebilir. Bu riski azaltmak için, yakıt atma sistemi devreye alınır. Uçak, bu sistem aracılığıyla kanatlarının uçlarından yakıtı atmosfere bırakır.
Atmosfere bırakılan yakıt, yüksek irtifada hızla buharlaşır ve ekseriyetle yere ulaşmadan dağılır. Ancak bu süreç yalnızca mecburî olduğunda kullanılır çünkü yakıt atmak hem ekonomik maliyetlere hem de potansiyel çevresel tesirlere sahiptir.
Kaynaklar: Simpe Flying, Quora, MonroeAerospace
