Savaş Stratejisi Denince Akla Gelen ve Tarihte Silinmesi Zor İzler Bırakan Moğol İmparatorluğu’nun Hikayesi

Moğollar tarafından 13. yüzyılda kurulmuş olan Moğol İmparatorluğu, resmi olarak kısa ömürlü bir devlet olmasına karşın az vakitte milyonlarca kilometrekarelik bir toprak ele geçirerek ismini tarihe yazdırmıştır. Gelin Moğol İmparatorluğu ve Moğollar hakkındaki tarihi gerçeklere yakından bakalım.

Tarihin gördüğü sayısız medeniyet ortasında elbet Moğol İmparatorluğu’nun yeri başkadır. Görece kısa bir ömre sahip olan ve sonrasında dağılan bu imparatorluk, bir devir Moğolları dünyanın kaygılı hayaline haline getirmiştir. Zira Moğollar o devir için son teknoloji olan savaş araçlarını kullanıyorlardı, en sert iklim şartlarına bile dayanabiliyordu ve en kıymetlisi başlarında Cengiz Han üzere bir deha vardı. 

Moğolları ve Moğol İmparatorluğunu aslında hem birlikte hem de farklı ayrı kıymetlendirmek gerekiyor. Zira imparatorluk yıkılsa bile sonrasında pek çok Moğol devleti kuruldu, bugün dünyanın her yerinde Moğollar var ve dahası Moğolistan diye bir ülke hala varlığını sürdürüyor. O nedenle gelin şöyle bir tarihi seyahat yapalım ve Moğollar ile Moğol İmparatorluğu’nun dünden bugüne macerasını görelim.

Moğol İmparatorluğu ile Osmanlı Devleti yaşıt sayılır fakat ömrü kısa olmuştur: 

Kesin olmamakla birlikte Osmanlı Devleti 1299 yılında Osman Beyefendi tarafından Söğüt’te kuruldu. O tarihten yaklaşık yüz yıl evvel 1206 yılında ise Orta Asya steplerinde Cengiz Han, tüm Moğol kabilelerini birleştirerek bir imparatorluğun birinci adımlarını attı. Elbette Moğollar da tıpkı Türkler üzere epey esaslı bir millet lakin tarih sahnesine çıkarak isimlerini tüm dünyaya duyurmaları, bu tarihte Cengiz Han’ın başa gelerek tüm kabileleri birleştirmeye başlaması ile olmuştur. 

Tarihçilere nazaran Moğol İmparatorluğu’nun kurulduğu günden sonraki akın siyaseti tam 162 yıl boyunca sürdü. Bu devirde imparatorluk hudutları o kadar genişledi ki dünyanın yüzde 22’si Moğolların elindeydi. Bu da yaklaşık 33 milyon metrekare toprak demek oluyor. Elde ettikleri topraklarda barış olsa bile saldırgan bir halde genişlemeyi sürdürüyorlardı. Bu genişleme imparatorluk yıkıldığı güne kadar da sürmeye devam etti. 

Moğol İmparatorluğu’nun kurucusu ve en büyük başkanı olan Cengiz Han, 1227 yılında öldükten sonra tahta oğlu Ögeday Han geçti. Esasen başarılı olan bu devlet bir mühlet daha varlığını sürdürdü ama başkana bağlı her devlet üzere 1368 yılında yıkıldı. İmparatorluk yerine Cengiz Han’ın soyundan gelenler tarafından Kubilay Hanlığı, Çağatay Hanlığı, İlhanlılar, Altın Orda Devleti ve Şeybani Hanlığı üzere devletler kuruldu. 16. yüzyıla geldiğimizde bu devletlerin hiçbiri kalmamıştı. Sadece daha sonra kurulan Kırım Hanlığı 18. yüzyıla kadar varlığını sürdürmüştür. 

Moğollar aslında barışçıl bir millettir fakat savaş stratejisini yeterli bilirler:

Gülmeyin, sahiden de barışçıldırlar. Elbette birinci kurulduğu periyottan sonraki neredeyse yüz yıl boyunca saldırmadık yer bırakmadılar ve sözün tam manasıyla dünyayı değiştirdiler. Lakin bu akınlar sadece birinci ele geçirmeler sırasında yaşanıyordu. 

1279 yılından imparatorluk yıkılana kadar süren Pax Mongolica devrinde tam bir barış vardı. Öyle ki ellerindeki tüm topraklarda üretim ve ticari hayat canlanarak yol güvenliği sağlandı. Bu inanç şu cümle ile anlatılır; imparatorluğun bir ucundan çıplak bir bakire elindeki altın kase ile cet binerek yola çıksa hiçbir ziyan görmeden imparatorluğun başka ucuna ulaşır. 

Kullandıkları savaş teknolojilerini ise bugünkü üzere düşünmeyin lakin mesela üzengi birinci defa Moğol askerler tarafından kullanılmış bir teknolojidir. Benzer bir durum savaş stratejilerinde de geçerlidir. Ok yağmuru, cephanelik biriktirme, vur kaç taktiği, gecikmeli kuşatma ve ruhsal savaş üzere askeri stratejileri de birinci kullanan Moğollar olmuştur. Bunun yanı sıra Orta Asya steplerinde en güç koşullar altında yetişmiş olan Moğollar, en elverişsiz şartlara bile ahenk sağlayarak savaşmaya devam edebildikleri için muvaffakiyet kaçınılmaz oldu. 

Moğollar dini ve lisanı ile bugün hala varlığını sürdüren bir millet:

Moğolların son devleti de yıkılınca bölgedeki iki büyük güç olan Rusya ile Çin’in bu topraklarda egemenlik çabasına başladı. Toprakları birinci ele geçiren 17. yüzyılda Rus Çarlığı oldu. Çok geçmeden 18. yüzyılda burası Çin’in de radarına girdi ve birinci meseleler patlak verdi. Bilhassa Moğol prenseslerinin tıpkı Çinliler üzere bir hayat sürmesi, Moğollar ortasında milliyetçiliğin yayılmasına neden oldu. 

Moğollar, Rus ve Çin yanlıları olarak ikiye ayrılıyorlardı. Bu periyotta bölgeye gelen Katolik misyonerler, hem Moğolları Hristiyanlaştırmaya hem de Çin’den uzaklaştırmaya başladılar. En sonunda 1912 yılında Moğolistan, Rusların da takviyesiyle tam bağımsızlığını ilan etti. Tabii siyasi istikrar pek kolay sağlanmadı. O denli ki ülkedeki birinci çok partili seçim 1990 yılında yapılabildi.

Bugün dünya çapında yaşayan 10 milyona yakın Moğol var. Bunların büyük bir kısmı Çin’de, başka büyük çoğunluğu ise Moğolistan’da yaşıyor. Moğolca hala Moğolistan’ın resmi lisanıdır ve tüm Moğollar tarafından konuşulur. Budizm ve Şamanizm yüklü olsa da Müslüman ve Hristiyan Moğollar da vardır. 

Cengiz Han sırf Moğolların değil, dünyanın gördüğü en büyük önderlerden:

Cengiz Han için farklı bir başlık açmazsak olmazdı zira kendisi tarihin tartışmasız en değerli figürlerinden bir tanesi. Asıl ismi Temuçin olan Cengiz Han, yalnızca tüm Moğol kabileleri birleştirmekle kalmamış birebir vakitte onları uygun yönetmeyi bilmiştir. En yanlışsız kumandanları seçerek bugün bile hala askeri okullarda okutulan savaş stratejilerinin kusursuz bir halde uygulanmasını sağlamıştır. 

Onun en değerli gücü ise ruhsal savaş taktikleriydi. O denli ki Moğollar bir yere taarruz yapacağı vakit aylar öncesinde bunun haberi giderdi ve beşerler o kadar çok korkarlardı ki kitlesel göçler yaşanırdı. Ufak bir ayrıntı; elbette kanıtlamak mümkün olur mu bilmiyoruz lakin bugün yaşayan 16 milyon kişinin Cengiz Han soyundan geldiği düşünülüyor. Alışılmış günahı boynuna. 

İşte herkesin merak ettiği soru: Moğollar Türk mü?

Aslında bu soruya kesin bir lisanla hayır ya da evet demek pek mümkün değil. Kültürel açıdan baktığımızda son derece misal geleneklerimiz olsa bile Moğolca ve Türkçe iki farklı lisandır ve bu nedenle iki farklı millet kelam hususudur.

Eğer işe genetik açıdan bakacak olursak Moğollar ile Türkler birebir soydan gelmiştir diyebiliriz. Cengiz Han’ın bazen kendisine Türk dediğinden bahsedilir ve kendisi hem Türkçe hem de Moğolca bilirdi. Eldeki bilgileri yorumlamak gerekirse Moğollar Türktür demek yanlışsız olmayabilir lakin tahminen Moğollar ve Türkler kuzendir demek en doğrusu olacak. 

Dünya tarihine iz bırakmış milletlerden olan Moğollar ve Moğol İmparatorluğu hakkındaki merak edilen ayrıntılardan kimilerini anlattık. Tarihte her ne kadar barbar olarak anılıyor olsalar bile aslında sadece devrin koşullarını yerine getiriyorladı.