BBC: Google’ın Hayat Kurtaran Deprem Uyarı Sistemi, 6 Şubat Depremlerinde Çalışmadı (Peki Gerçekten Öyle mi?)

BBC, Kahramanmaraş merkezli zelzeleler sırasında Google’ın Android aygıtlar için oluşturduğu “Deprem uyarıları” özelliğinin işe yarayıp yaramadığını araştırdı. Sonuçlar çarpıcı fakat tam olarak gerçeği yansıtmıyor olabilir.

6 Şubat 2023 tarihi, Türkiye için unutulmaz bir gün olarak kayıtlara geçti. Saatler 04:17’yi gösteriyorken, Kahramanmaraş‘ın Pazarcık ilçesinde 7.8 büyüklüğünde bir zelzele meydana geldi. Beşerler, birinci zelzelenin şokunu atlatamamışken, bu sefer de öğlen saatlerinde Elbistan merkezli 7.5 büyüklüğünde bir sarsıntı daha oldu. Kıyameti yaşadığımız gün 50 binden fazla vatandaşımızı kaybettik. Etraf vilayetlerde de çok şiddetli bir halde hissedilen sarsıntı, toplamda 10 milyondan fazla vatandaşın hayatını direkt etkiledi.

Depremi evvelce tespit eden bir sistem şu an için yok. Lakin son devirlerde yaşanan teknolojik gelişmeler, insanların sarsıntıdan saniyeler önce de olsa haberdar olmalarını sağlamaya başladı. Deprem Ağı, o uygulamalardan bir tanesi. Ayrıyeten, ABD merkezli teknoloji devi Google da Android telefonlar için zelzele uyarısı verebiliyor. “Deprem uyarıları” isimli özellik, insanların yaşanacak bir zelzeleden dakikalar evvel haberdar olmalarını sağlıyor. Yani en azından Google, durumun bu türlü olduğunu sav ediyor.

Ancak yapılan bir araştırma, Google’ın Zelzele ikazları özelliğinin Kahramanmaraş’ta işe yaramadığını ortaya koydu!

Dünyanın en büyük haber ajanslarından BBC, Google’ın Zelzele ikazları özelliğinin çalışıp çalışmadığını anlamak için Türkiye’ye geldi ve zelzeleden direkt etkilenen birtakım kentlerde, yüzlerce kişiyi kapsayan bir araştırma yaptı. Yapılan araştırma çarpıcıydı. BBC araştırmasına nazaran sabaha karşı meydana gelen zelzele için tek bir kullanıcı bile bildirim almamıştı. BBC, öğlen saatlerinde meydana gelen ikinci zelzele içinse sadece birkaç kullanıcının bildirim aldığını açıkladı.

Araştırmaya devam etmeden evvel: Google zelzele ihtar sistemi nasıl çalışıyor?

Google, sarsıntı ikaz sistemi için oluşturduğu bir internet sitesinde, bu özelliğin nasıl çalıştığını tane tane anlatıyor. Google’ın açıklamasına nazaran ABD dışındaki bölgelerde, direkt telefonlar üzerinden zelzele tespitleri yapılıyor. Tüm aygıtlarda bulunan ivmeölçerlerleri kullanan Google, daima olarak ivmeölçerden gelen bilgiyi ölçüyor. İvmeölçer, hareket ve titreşimleri ölçebiliyor. Olağan şartlarda bir yere koyulan akıllı telefonun durduk yere titreşim ölçmeye başlaması, yazılım tarafında deprem mümkünlüğünü tetikliyor.

Sonraki etapta, bölgede bulunan başka akıllı telefonlardaki datalara bakılıyor. Şayet çok sayıda telefondan birebir anda titreşim bilgisi geliyorsa, o bölgede sarsıntı olduğu anlaşılıyor. İvmeölçerdeki titreşim yoğunluğu ise sarsıntının büyüklüğünün anlaşılmasını sağlıyor. Şayet 4.5 yahut daha büyük bir zelzele tespit edilirse, Android telefonlar ikaz vermeye başlıyor. Google, bu prosedür ile dünyanın en büyük sismograf ağının kurulduğunu söylüyor. 

Ama BBC’nin araştırmasına nazaran, bu özellik gerçek hayatta bir işe yaramadı!

Google’a nazaran Zelzele ikazları özelliği, sabaha karşı meydana gelen zelzelede milyonlarca kullanıcıya uyarı gönderilmesini sağladı. Lakin BBC’nin yaptığı araştırma bunun tam karşıtını ortaya koyuyor. Adana, İskenderun ve Osmaniye’de gerçekleştirilen ve yüzlerce kişinin katıldığı araştırmaya nazaran özellik, o gün hiçbir biçimde kullanılmadı.

BBC, yaptığı araştırma kapsamında olan kimi insanların açıklamalarını da aktardı. Örneğin; Alican isimli bir gencin açıklamasına nazaran Google’ın Sarsıntı ikazları özelliği geçmişte bildirim göndermişti. Fakat Kahramanmaraş merkezli sarsıntıda bildirim göndermedi. Ailesinden 25 kişiyi kaybeden Funda isimli bir vatandaş ise Android telefon kullanmasına karşın rastgele bir uyarı almadığını ifade ediyor.

Peki Google’ın Android telefonlardaki Sarsıntı ihtarları özelliği nitekim bir işe yaramıyor mu?

BBC tarafından yapılan araştırmada zelzele ikaz sistemi bir işe yaramıyor üzere görünmüş olsa da gerçek bu türlü olmayabilir. Zira Kayseri’de yaşayan bir birey olarak her iki zelzelede de bildirim aldığımı (Samsung Galaxy S20+) rahatlıkla söyleyebilirim. Üstelik yalnızca ben değil, ailemden bazı kişiler de Google Sarsıntı ikazları ile sarsıntıdan haberdar oldular. Yalnızca Kahramanmaraş sarsıntısı de değil. Daha birkaç gün evvel gerçekleşen Adana merkezli zelzelede de Google’dan bildirim geldi. Ayrıyeten, geçmişte yaşanan sarsıntılarda bildirim gönderildiğini esasen biliyoruz.

Sadece ben de değil. Kahramanmaraş’ta meydana gelen sarsıntılardan birkaç hafta sonra, bu kez merkezüssü Kayseri olan birkaç sarsıntı oldu. Bu sefer Ankara’da yaşayan bir arkadaşım, Kayseri’deki sarsıntı için bildirim aldığını ifade etti. Bunları göz önünde bulunduracak olursak, Google’ın Sarsıntı ihtarları özelliğinin işe yaramadığını söylemek yanlışsız bir yaklaşım olmayacaktır. Tekrar de Google, tüm Android aygıtlara istikrarlı bir biçimde bildirim göndermiyor diyebiliriz.

BBC, neden bildirim alan kimseyi bulamadı?

BBC’nin yaptığı araştırmada bildirim alan kimse bulunamamış olsa da aslında bildirim alan insanların olduğunu varsayım etmek güç değil. Pekala neden bu türlü bir durum yaşanmış olabilir? Birtakım insanların ayrıcalıkları mı var ki Google onlara zelzele bildirimi gönderiyor da başkalarına göndermiyor? İşte konuşulması gereken temel sıkıntı tam olarak bu. Gelin bu sıkıntıyı biraz irdeleyelim.

Son 100 yılın en büyük sarsıntılarından bir tanesi yaşandı. Haberimizin başında da dediğimiz üzere, yaşananlar sözün tam manasıyla kıyametti. İşte Google da kendini savunurken buna atıfta bulunuyor. Araştırmayla ilgili açıklama yapan Google yetkilisi Micah Berman, “Çok şiddetli ve yıkıcı birinci zelzele sırasında ihtar sistemi kullanıcılar dikkatlerini bambaşka şeylere yönelttikleri için arka planda kalmış olabilir. Bence bu en mümkün açıklama üzere görünüyor.” biçiminde konuştu.

Başka değişkenler de var

Deprem ihtar sisteminden bildirim almak için direkt telefonla ilgili olan değişkenleri göz arkası etmemek gerek. Şöyle ki; kullanıcı, sarsıntı ikaz özelliğini devre dışı bırakmış olabilir. Zelzele ihtar özelliği etkin olsa da Google’ın konum servisleri kapalıysa, tekrar bildirim gönderilmemiş olabilir. Birinci zelzele gece saatlerinde meydana geldiğinden, telefon yahut internet irtibatı kapalı durumda olabilir. Root atılan aygıtlarda bu özellik büsbütün silinmiş de olabilir. İşte bunun üzere durumları çoğaltmak mümkün. Tahminen de Google’ın dediği gibi insanlar bildirim almış olsalar bile o an yaşadıklarının tesiriyle bildirimi unutmuş olabilirler. Ya da sahiden bildirim almadılar. Tüm bunlar birer mümkünlük.

Uzmanlar, yeniden de Google’a reaksiyon gösteriyorlar!

BBC’ye konuşan isimlerden bir tanesi, Prof. Harold Tobin oldu. “Eğer bu Google’ın bir vaadiyse, bu vaat örtülü bile olsa sarsıntılar öncesinde erken ihtar sistemi hizmeti sunmayı vadediyorsa, o vakit beklentiler yükselir. Eğer temel insan hayatı yahut kamu güvenliği ile ilgili bir bilgiyi paylaşıyorsanız, bu sistemin nasıl çalıştığı ve ne kadar düzgün çalıştığı konusunda şeffaf olma sorumluluğunuz da vardır. ‘Şurada burada bildirimler göründü’ biçimindeki bir anekdottan bahsetmiyoruz. Bunlar yaygın ihtar sistemleri olarak tasarlandı. Bütün sorun de bu.” biçiminde konuşan Tobin, Google’a reaksiyon gösterdi.

BBC’ye konuşan bir başka isim de Prof. Şükrü Ersoy’du. Sarsıntı uzmanı, “Google’ın sistemi şayet ki çalışmış olsaydı, tahminen de çok yararlı olabilirdi. Ancak bu sistem, böylesi kıymetli bir sarsıntıda işe yaramadı. Bu da şu soruyu akla getiriyor: Şayet bu yararlı bir sistemse, neden bu kadar büyük bir sarsıntıda, son 100 yılın en büyük sarsıntılarından birinde faydalanamadık?” tabirlerini kullandı.

Bir tavsiye: Sarsıntı Ağı, Google’dan daha güzel çalışıyor

Hem Google’ın Zelzele ikazları özelliğini hem de Deprem Ağı uygulamasını kullanan birisi olarak konuşmak gerekirse, Zelzele Ağı’nın çok daha âlâ sonuçlar verdiğini söylemek mümkün. Uygulamanın en kıymetli avantajı, zelzelesi kaç saniye sonra hissetmeye başlayacağınızı dahi iddia edebiliyor oluşu. Ve bu süre en fazla 1 saniye sapıyor. Google’ın Zelzele ikazları özelliğinde bu türlü bir durum kelam konusu değil. İkinci zelzelede bildirim geldikten birkaç saniye sonra sarsıntı başlamıştı…