Bin güneşin alevinde kavrulan insanlık…
Kör edici beyaz bir ışık görülebilecek ufkun tamamını kaplarken bir manada muhtemel var oluşun bütününe de hükmeder. Bu anlık yapay güneşin akabinde gelen kavurucu ve yıkıcı ısı dalgası insan daha ne olduğunu algılayamadan kömüre dönüştürüp yok eder. İşte Oppenheimer’ın 1965’teki vicdan azabıyla dolu o meşhur konuşmasındaki “dünyaları helak eden” olma hali bunu söz eder. Binlerce ömür, binlerce dünya, binlerce hayal saniyeler içinde yok olur ve geride tesirleri günümüze kadar süren devasa bir travma bırakır Japonya üzerinde. Christopher Nolan’ın sineması bu mevt silahının yapılış öyküsünden çok onun yaratıcısı üstünde yarattığı tesire odaklanıyor soluksuz geçen 3 saat müddeti boyunca. Ve bundan da yeterli yaptığı şey tek bir vefat dahi göstermeden yaratabildiği dehşet ve paranoya duygusu.
Beni biliyorsunuz artık, sinemaları daha bir kendi penceremden görmeye meyilliyim ve işin teknik kısımlarına falan fazla eğilmiyorum. Oppenheimer’ın da bu alanlarda bir zahmeti yok lakin bilhassa sesin tüyler ürpertici kullanımı konusuna değinmezsem yazı eksik kalır. Hani o denli bir şey ki kimi sesler resmen jump scare üzere yahut geride bir yerlerde olduğunu bildiğiniz, huzursuz eden, kaynağını belirleyemediğiniz sesler var. Güya bilim adamının zihninin katmanları etrafındaki çember daraldıkça küçülüyor ve tüm o kırılma, gacırdama, yanma sesleri onun içe göçen vicdanının cismani timsalleri oluveriyorlar. Kısaca sesin anlatım alanında neler başarabileceğinin en âlâ örneklerinden bu sinema.
Çok çok fazla konuşma, çok çok fazla fikir daima havada uçuşurken bir yandan işin bilim kısmına yetişmeye çalışıp daima vakit atlamalarıyla üzerine düşülen duygusal yük ve etik tartışmaya da hâkim olmak gerçekten sıkıntı iş. Benim tavsiyem sinemaya hakikaten dinlenmiş olarak gidin ve o telefonu da görünmeyecek bir yere kaldırın. Zira Oppenheimer izleyiciden tüm dikkatini kendi üzerinde tutmasını isteyen ve bundan hiç de gocunmayan bir sinema. Bu biraz yorucu evet fakat ekseriyetle kaçış aracı olarak kullanılan sinemanın böylesi ağır bir konuyu bu kadar gerçekçi, objektif ve insanı düşünmeye sevk eden bir halde anlatması da bence takdire şayan bir durum.
Şu da var; periyodun koşulları değerlendirildiğinde bu bombanın atılmasının gerekliliği de bir soru konusu ve mucidi daha sonradan hidrojen bombası imalinin da önünü tıkamaya çalışacak aslında. Ayrıyeten belirtmek isterim ki her ne kadar bizde “keleş” olarak bilinen Kalashnikov AK-47 makinalı tüfekleri atom bombalarından katlarca fazla vefata sebep olmuş olsa da asla herkesi AK-47 ile öldüremezsiniz. Lakin gereğince nükleer bombayla bunu yapabilirsiniz. Bu akıl almaz, uykuları kaçırtan bir niyet. O yüzden sinemanın zamanlaması, tüm bağlam ve kalitesinden öte yalnızca var olup bu hususları tekrar gündeme getirmesi bile çok kıymetli.
Yapay Zekanın liderliğe oynadığı, ömürlerimizi manipüle ettiği bir dünyada onun olağan ki o kırmızı butona basacak kadar yetki sahibi olmadığını biliyoruz bu tamam. Ancak örneğin tıpkı sağdan soldan topladığı esprili bilgileri önemli makalelere dönüştürüp bunlarla uydurma haberlerin yayılmasını sağlayan yapay zekâ üzere erk sahiplerini manipüle edemez mi bir gün? Yahut tekrar yapay zekalı yargıçların daha hakkaniyetli kararlar verdiğine şahit oluşumuz üzere çok uzağı hesaplayıp sonucun insanlığın hayrına olacağına kanaat getiren bir sistemin önereceği nükleer saldırıyı yapıp yapmamak kimin elinde olacak? Sinema bu cins soruları hakikaten güzel yazılmış diyalogların içine yerleştirip düşünmemizi istiyor. Dediğim üzere bu hayli talepkâr bir eser.
Eğer bombalar atılmasaydı günümüz Japonya’sı apayrı bir yer olacak, bizler çok diğer şeyleri konuşuyor olacaktık. Ortada ne Akira ne Dir en Grey’in Uroboros’u (ve onun kardeşi diyebileceğim Linkin Park’ın A Thousand Suns’ı) ne de Metal Gear Solid serisi olacaktı. Sadece nükleer caydırıcılık ismine bile yapılsa bu caydırıcılığın oluşması için başka ülkenin de bu teknolojiye ulaşma zaruriliği doğacağından içine girdiğimiz nükleer güç sarmalı günümüze kadar geldi ve neyse ki artık nükleer testleri bile regüle edilmiş bir dünyada yaşıyoruz. Doğal bu demek değil ki bir gün meczubun biri o kırmızı düğmeye basmayacak! Zira kendimizi yok etme gücünü bize veren bu adam yaktığı fitilin kör edici ateşinde kül olan bir vicdanla hesaplaştı ömrünün geri kalanında. Sonunda huzura erebilmiş miydi bu bilinmez fakat esasen sinema de bunu sıkıntı edinmiyor. Daha çok insani zaaflarımızı etik ve bilimin tartısına koyarak güç kavramının (ki meta olarak bu Nolan’ın sinema sanayisindeki gücünü de simgeliyor) bir sorgulamasını yapıyor. Bunu da tüm yoruculuğuna karşın âlâ yapıyor. O yüzden benim puanım yüksek fakat bir diğeri için sinema büsbütün egosentrik bir dâhinin egosentrik bir direktör tarafından kendi mastürbasyonu emeliyle kullanımı olarak da görülebilir. Tüm o IMAX formatları, abartılı açıklamalar, Barbie’yle kol kola PR çalışması kimisine itici gelebilir. Lakin tüm bu hengamenin ötesinde bir adamın (ve genel olarak insanlığın) kırılgan varlığına yöneltilen o devasa merceğin kavurucu lazerinin ısısını yüzümüzde hissetmek… İşte o ateş Prometheus’un çocuklarının gazabı olabilecek kadar sıcak ve bunu kanı donarak fark etmek de bir o kadar dehşetengiz bir his.
Editörün Notu: Çağımızın en büyük kıssası Nolan şekli büyük bir hissiyatla gözlerimizin önünde anlatılırken, geleceğe dair endişenin da epey gerçekçi bir portresini çizebilmek sinemanın en büyük meziyeti tahminen de.
Filmin Notu: 4,5
