Orta Çağ’da Boşanmak İsteyen Çiftler Önce “Düello” Yapmak Zorundaydı: Peki Ama Erkekler Neden Çukura Koyuluyordu?

Orta Çağ’da da evlilik olağan bir durumken boşanma ne yazık ki bugün kabul görülmüş kadar yaygın değildi. Eşler birbirinden boşanmak için kuvvetli yollardan geçmek zorundaydı. Üstelik bunu birbirlerini yaralamadan yapmaları da imkansızdı!

Evliliğin gayesinin genelde yalnızca üreme olduğu bu periyotlarda, bayanların boşanma hakları ne yazık ki bulunmuyordu. Kilise onayı ile gerçekleşen boşanmalarda Almanya’nın o devirlerde uyguladığı farklı bir yol vardı: boşanma düellosu.

Orta Çağ Almanya’sı, boşanmaya yeni bir boyut getirmişti. 1467’de Alman eskrim ustası Hans Talhoffer, yazdığı savaş kılavuzu olan Dövüş Kitabı’nda bu boşanma cinsini de betimleyerek anlatmış. 

Boşanma düellosu, aslında son deva olarak görülüyordu.

Dövüş stratejilerinin anlatıldığı bir kitapta böylesi bilgilerin yer almasının şaşırtıcılığı bir kenara, bayan ve erkeğin eşit formda birbirleriyle adeta “savaşması” pek olağan karşılanmış görünüyor. Üstelik kaynaklar da Orta Çağ’da bu düelloların yaygınlığını ispatlar vaziyette.

Bu düellolar aslında boşanmanın uyuşmazlıkla sonuçlanmasında uygulanan bir usuldü. Geçerli bir neden olmadığı surece boşanmanın da uygun görülmediği biliniyor. Taraflardan ikisi de cürümlerini kabul etmedikleri vakit bu türlü bir tahlil yolu geliştirilmiş. Düelloyu kazanan taraf, duruşmayı da kazanıyor.

Oklahoma Üniversitesi Doçenti Kenneth L. Hodges’a göre, evlilik düellosu lakin Orta Çağ sona ererken kaybolmaya başlamıştı.

Orta Çağ boyunca uygulanan bu metot, çağ bitene kadar varlığını korumuş. Fakat verilen bilgilerden hareketle Rönesans boyunca hukuk teorilerinin bir modülü olmaya da devam etmiştir. Yerleşik bir hukuk sisteminin bu türlü bir uğraşa neden müsaade verdiğini merak ediyor olabilirsiniz. Çabucak açıklayalım.

Bunun sebebi, yargıçların aslında hükümdarın uzantısı olarak misyon yapıyor olmasıdır. Bu yüzden sanıklar, şahsen hükümdarla karşı karşıya geliyordu. Hasebiyle pek de adil görünmeyen bu sistemde işler ‘adil’ bir biçimde yürüsün diye dövüş yoluyla yargılanma gerekli görülmüş. Vefatla sonuçlanan bu çabada hayatta kalan taraf, hükümdara nazaran temiz kişiydi.

Krallar ve erkekler için hava güzel, pekala bayanlar neden bu türlü bir düelloyu kabul etti?

Devletin onay verdiği evlilik mücadelesi, fizikî olarak bayanlar için bir dezavantaj üzere duruyor. Ek olarak bu periyotta bayanlar, yeterince dini ve siyasi ayrımcılığa boyun eğdirildi, yani iddia edeceğiniz üzere bayana fikri pek de sorulmuyor.

Ancak Talhoffer’ın yazdığı kitap ve hususla ilgili araştırmalar, bir bayanın neden risk almak isteyebileceği yahut almak zorunda kalabileceğinin anlaşılır nedenlerini ortaya koymuştur.

Erkeğin fizikî özelliklerinden ötürü bayana da kimi ayrıcalıklar tanınmıştır.

Görsellerden görüleceği üzere erkek, bir eli bağlı bir halde başka elinde sopa varken çukura koyuluyor. Erkek bu çukurun içinde savaşabilirken bayan dilediği üzere çukurun etrafında dolaşma hakkına sahip. Erkeğin kolundan takviye alması yahut çıkmaya yeltenmesi ise teslimiyetiyle sonuçlandırılıyordu.

Düello kararından sonra yargıçlar bayan ve erkeğe gayrete hazırlanmaları için 1 ay müddet tanıyordu. Bu mühlet, hazırlık için üzere görünebilir. Lakin daha çok eşlerin 1 ay içinde uyuşmazlıklarını giderebilmeleri için tanınan bir mühletti.

Fazlasıyla adil üzere görülen bu boşanma düellosu, müdahale edilmediğinde mevtle sonuçlanıyordu. Savaş uzmanı Talhoffer’ın da bahsettiği ve resmettiği görsellerden hareketle bu stratejik düellonun karı koca ortasında yapılması ise durumu daha da enteresan bir hale getiriyor. Orta Çağ’da adil bir ayrılık olması için düşünülen bu uygulamaya günümüzde boşanmak için ne acı ki gerek bile yok.