İlk defa 1930’larda tasarlanan pilot gözlükleri, havacılık dalındaki ve teknolojideki devasa değişikliklere karşın yaklaşık 100 yıl evvelki biçimini müdafaayı sürdürüyor. Bunun sebebi sırf tasarımsal olarak zamansızlığı değil, tıpkı vakitte tanınan kültür tarafından vakitsiz bir ikona dönüştürülmüş olması.
Neredeyse hepimiz hayatımızın bir devrinde pilot gözlüğü takmışızdır. Vakitsiz birer modül olan bu gözlüklerin karakteristik tasarımı yıllardır neredeyse hiç değişmedi.
Peki bu tasarım yıllardır popülerliğini muhafazayı nasıl başardı? Günlük hayatımızda sıradan bir obje olarak yerini alan pilot gözlüklerinin aslında farklı bir öyküsü var.
Pilotların gözlerini koruyan birinci gözlüklerin tasarımı bu haldeydi.
Şu an pilotlar dışında da herkesin kullandığı çağdaş halinin birinci örneği ise yalnızca pilotlar için 1930’larda tasarlandı.
Bu gözlükler havacılık endüstrisi için gereksinim duyulan özel özelliklere sahipti; teardrop(gözyaşı damlası) olarak isimlendirilen, camlı ve ince metal çerçeveli bu gözlüklerde parlama ve yansımaları azaltmak için polarize camlar kullanılıyordu.
Havacılık sanayisi son 100 yılda devasa evrimler geçirdi ve dönüştü. Peki pilot gözlükleri nasıl neredeyse birebir kalmayı başardı?
Kafanın yarısını saran bandaj gözlüklerden ince ve hafif aviator modeline…
Aviator yani pilot gözlüğü modeli, 1900’lerin başında pilotların kolay bir muhtaçlığına karşılık vermek üzere ortaya çıktı. Pilotlar, uçakları ile yükseldikçe baş ağrıları ve hastalanma ihtimalleri artıyordu. Kalın, kenarları kürkle kaplı gözlüklerle ise görüşleri çok kısıtlanıyordu.
Bir pilot, arkadaşının yüksek uçuş sonrası gözlerinin şiştiğini hatta kısmen donduğunu gören Macready, Bausch & Lomb firması ile iş birliği yaparak pilotlar için ülkü bir gözlük geliştirmeye karar verdi.
Büyük camlar ve ayarlanabilir burun pedleri ile Aviator modeli kısa vakitte tanınan oldu.
Sonuç mükemmeldi. Epey hafif, görüş açısını son derece rahatlatan, yüzün büyük kısmını örtmeyi başaran gözlükler Bausch & Lomb tarafından Ray-Ban Aviator olarak isimlendirildi ve 1930’larda satışa sunuldu.
Farklı lens çeşitleri ve işlevsel üslubu ile kısa mühlet içinde sırf pilotlar ortasında değil, golfçüler yahut balıkçılık yapanlar da dahil çok farklı kümeler ortasında yaygınlaştı.
Zamansız ve işlevsel tasarım, pilotların işini kolaylaştırdı.
Pilot gözlüklerinin neden daima tıpkı tip olduğunu anlamak için dizaynın fonksiyonel istikametlerine olduğu kadar moda ve trendlerin de tesirine bakmak gerekiyor. Pilot gözlükleri aslında pilotlar tarafından kullanılmak üzere tasarlandı ve hedefi, gözleri ziyanlı güneş ışınlarından korumaktı.
Bu nedenle büyük gözlük camları, geniş açılı burun kısmı ve yüz haline nazaran ayarlanabilir burun pedlerinden oluşacak biçimde tasarlanmıştı. Bu işlevsel ve hafif tasarım, pilotların hava trafiğinde daha rahat bir görüş açısı elde etmelerini sağlıyordu.
Moda, gökyüzünden yeryüzüne indi; Aviator modeli, Amerikan havacılık kuvvetleri ve General Douglas MacArthur ile tarihe kazındı.
Pilot gözlüklerinin dizaynının tıpkı kalmasında moda ve trendlerin tesiri büyük. Birinci olarak Amerikan Ordusu Havacılık Üniteleri, 1936 yılında Bausch & Lomb tarafından tasarlanan “Ray-Ban Aviator” isimli pilot gözlüklerini kullanmaya başladı.
General Douglas MacArthur, 1944’te Filipinler‘de sahile indiğinde bu gözlükten takıyordu ve bu an çok sayıda foto muhabirin kameralarına yansıyarak ikonik bir ana dönüştü. O tarihten bu yana pilot gözlükleri, askeri ve sivil havacılık sektörlerinde kıymetli bir aksesuar haline geldi.
1950’lerde ise geniş bir kitleye hitap etmeye başladı.
James Dean ve Marlon Brando üzere ünlüler tarafından da tercih edilmesiyle artık vakitsiz ve ikonik birer modüle dönüştü. Tanınan kültürde ve modada sarsılmaz yerini aldı.
Tom Cruise‘un “Top Gun” sinemasında taktığı pilot gözlükleri, tanınan kültürde bu çeşit gözlüklerin sembolü haline geldi.
Bunun yanı sıra, pilot gözlükleri vakit içinde modada çeşitli sıçrayış anları yaşadı. 1980’lerde, Madonna ve Michael Jackson üzere tanınan sanatkarlar pilot gözlüklerini sahnede takmaya başladılar ve bu da gençler ortasında bir trend haline geldi.
1990’ların başında, Kurt Cobain‘in bu stil gözlükleri takması, grunge usulünün tanınan hale gelmesinde tesirli oldu. Ayrıyeten, Victoria Beckham ve Rihanna gibi ünlülerin de pilot gözlüklerini stillerinin bir kesimi olarak kullanması, bu gözlüklerin modadaki yerini müdafaasında tesirli oldu.
Pilot gözlükleri, hayatlarımızdan çıkacağa benzemiyor. Gelişen teknolojilerle birlikte yeni dizaynlarla karşılaşsak da muhtemelen geçmişte olduğu gibi gelecekte de moda dünyasında tesirini sürdürecek; 1930’ların havacılık kuvvetlerinden, 1950’lerin Marlon Brando’sundan ve Top Gun’ın Tom Cruise’una taşıdıkları tarz esintileriyle hayatlarımızda olmaya devam edecekler.
