Yetişkin, çoluğa çocuğa karışmış bir insanı palyaçodan mecnun üzere korkarken görmeniz şaşırtan olsa da çok mümkün. Birinci bakışta gereksiz üzere gelen bu kaygının bilimde bir ismi var; koulrofobi. Palyaço gördüğünde kaçacak delik arayan, kalp atışları tavan yapan insanların sayısı bir epey fazlayken, biz de bu fobiye sebep olan ögeleri sizlerle paylaştık.
Çocukları eğlendirmek için partilere çağrılan, McDonalds’ta yapılan doğum günlerinin vazgeçilmez maskotu; palyaçolar. Nasıl oluyor da insanları güldürmek, eğlendirmek için ortaya çıkan palyaçolar, ödümüzü bu kadar patlatabiliyor?
Koulrofobi olarak isimlendirilen palyaço korkusu, dünya genelinde yüz binlerce insanı ileri düzeyde rahatsız eden bir kaygı haline geldi. Bu kaygıya sebep olan şey yalnızca Stephen King’in başyapıtı It’teki üzere katil palyaçolar değil, beynimizin bize oynadığı bir ekip oyunlardan kaynaklanıyor.
Koulrofobi nedir?
Koulrofobi, palyaço korkusuna verilen isim. Birinci bakışta çok kolay, başka fobilerden daha az kıymetli bir dehşet üzere görünse de koulrofobi için tedavi gören insanların sayısı bir epey fazla.
Koulrofobiye sahip beşerler palyaço görmekten, fotoğraflarına bakmaktan ve hatta palyaço ismini duymaktan nefret ederler. Emelleri yalnızca güldürmek ve eğlendirmek olan palyaçolar yüzünden McDonalds’ta yemek yiyemeyen insanların sayısı da eminim bir epey fazladır.
Eskiden palyaço mu vardı canım, bu fobi de nereden çıktı artık?
Palyaçoları artık birçok sinemada, dizide ya da gerçek hayatta doğum günü partilerinde, manav ve market açılışlarında (ne alakaysa) bol bol görüyoruz. Eski vakitlerde ise bu arkadaşlar daha çok sirklerde vazife alır, akrobasi ya da sihirbazlık şovları sergilerlerdi. Bir de kraliyet devrinde soyluları eğlendiren kral soytarılarını da unutmayalım. (Kral soytarıları her ne kadar günümüz palyoçalarıyla benzemese de peruk takar, yüzlerini boyar ve çeşitli numaralar yaparlarmış)
Önceden yalnızca eğlendirme hedefli var olan palyaçolardan korkmak için birçok sebebimiz bulunuyor. Bilim beşerlerine nazaran koulrofobi, daha çok çocuk yaşlarda gelişen bir rahatsızlık ve en büyük sebebi de ebeveynlerin ısrarla çocuklarını palyaçolar ile tıpkı ortama sokmaya çalışması.
Ebeveynler her ne kadar aksini düşünse de küçük yaştaki çocuklar palyaçolardan zerre hoşlanmıyorlar. Hatta İngiltere Sheffield Üniversitesi, yaşları 4 – 16 ortası olan 250 çocuğu bir ortaya getiriyor ve palyaçolara karşı tavırlarını öğreniyor. 250 çocuğun tamamı, palyaçoları ürkütücü ve müthiş bulduğunu lisana getiriyor.
Bu fobiyi çocukluk periyotlarından fazla yetişkin vakitlerde da deneyimleyenler olabiliyor elbette. Burada palyaço fobisini tetikleyen öteki ögeler devreye giriyor. Kitaplar, sinema ve diziler, bu fobiyi en çok tetikleyen ögeler ortasında yer alıyor. It, Clown yahut Poltergeist biçimi sinemalarda yer alan katil palyaçolar, koulrofobinin oluşmasına sebep olabiliyor. Beynimizin bize oynadığı minik oyunlar ise bu fobinin oluşmasına yardımcı olan öteki etkenler ortasında yer alıyor.
Beynimiz, maskenin arkasında olan biteni görmek istiyor
İnsan beyni, kendisi üzere bir insan gördüğü vakit bugüne kadar alışkın olduğu bir hız görmeyi bekler karşısında. Yani tanıdık bir bedene tanıdık bir yüz eklemek ister. Gördüğümüz hızda her şey açık olmalıdır; gözler, dudaklar ve hatta mimikler.
Palyaçoların makyajı ise beynimizdeki bu tanıdık sima sinyallerini büsbütün bozar. Kırmızı bir burun, gülen bir hız ve kocaman gözler. Makyajdan ötürü karşımızdaki palyaçonun güldüğünü sanarız lakin beyin şöyle der: “Hayır bu yalnızca bir makyaj. O uydurma gülüşün gerisinde neler döndüğünü anlayamıyorum. Ya kaç ya da savaş!”
Beynimiz, karşı tarafta tanımlayamadığı bir hız ile karşılaştığı vakit tehlike sinyallerini yaymaya başlıyor ve bizlere ya kaçmamız ya da savaşmamız gerektiğini söylüyor. Doğum günü partisinde, sinemada ya da palyaçoya maruz kalmamız gereken rastgele bir yerde bu sinyaller bize hızlı kalp çarpıntısı, panik atak, mide bulantısı yahut bayılma şekillerinde geri dönüyor.
Yok mu bunun bir tedavisi?
Birçok rahatsızlıkta olduğu üzere koulrofobinin de çeşitli tedavileri bulunuyor. Kimi tedavi evde uygulanabilecek yöntemlerden oluşurken, palyaço korkusu ileri düzeyde olan insanların kesinlikle doktora gitmesi öneriliyor.
Koulrofobi üzere birçok fobinin tedavisi, korkulan şeyin üzerine gitme tekniklerinden oluşuyor fakat bu türlü bir şeyi konutta yalnız başına denemek son derece tehlikeli olabileceğinden, bu şekil denemeleri kesinlikle hekim denetimi altında yapması gerekiyor. Bu yüzden şayet sizin de avuçlarınız palyaço denildiği anda terlemeye başlıyorsa, bir uzmana danışmakta yarar var diye düşünüyoruz.
Eğer bu kaygının beyninizin size oynadığı oyunlardan kaynakladığını düşünüyorsanız da size şahsî bir tavsiyem var. Küçük yaşlardan beri koulrofobi sahibi birisi olarak yalnızca palyaço değil, Purge sinemasında olduğu gibi hızı büsbütün maskeli herhangi bir insan gördüğüm vakitte da bu fobim inanılmaz rahatsız edici derece tetikleniyor.
Bill Skarsgard’ın Pennywise karakteriyle rol alacağı It sinemasını duyduğum vakit, sineması asla izleyemeyeceğimi anlamıştım. Sinemanın yayınlanmasına kısa bir müddet kala Bill’e yapılan Pennywise makyajını görme bahtım oldu ve bir anda kalbim küt küt atarak izlediğim şey benim için son derece normal bir şey üzere gelmeye başlamıştı.
Bu mevzuda uzman ya da bilgili bir insan olduğumu düşünmüyorum lakin sanırım makyaj sırasında beynim, makyajın ardında kimin olduğunu gördü, onu bir formda tanıdı ve daha sonra Pennywise karakterini gördüğü vakit kendi kendine; “tamam ya makyajın gerisinde bizim güzel Bill var işte” dedi. Çocukluk travmasını, sinemalar yüzünden korktuğumuz palyaçoları bilmem fakat beynin bize oynadığı oyunları çözebilmek için makyajın gerisindeki hızı görmenin koulrofobiyi yenmeye yardımcı olacağını düşünüyorum.
