Bizim Para Birimimiz Olmamasına Rağmen Neden Başka Ülkelerde de “Lira” Var? İtalya, Suriye, Lübnan ve Dahası…
Nasıl ki doların Amerikan doları, Kanada doları üzere varyasyonları varsa liranın da Türk lirası, Suriye lirası, Lübnan lirası üzere varyasyonları var. Pekala neden?
Suriye ve Lübnan deyince Arapçadan Türkçeye geçen bir terim olduğunu düşünmüş olabilirsiniz lakin aslında İtalyanca üzerinden Latinceden geçmiştir.
Eskiden lira çok daha tanınan bir para ünitesiydi. Tedavülden kalkan kimi örnekler: Euro Alanı üyelerinden İtalya (1807-1813, 1861-2001), Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (1879-2007), Malta (1972-2007), Vatikan (1866-1870, 1929-2001), Fransa (781-1794) ve bu alan dışındaki İsrail’in (1948-1980) geçmiş para ünitesi liraydı.
Peki ne manaya geliyor bu “lira?”
“Gümüş para birimi” manasındadır. İtalyancaya Fransızcadaki “livre” sözcüğünden geçmiştir. Livre, “1. bir tartı ünitesi, 2. bir libre gümüş pahasında para birimi” manasındadır. Bu sözcük, Latince libra sözcüğünden evrilmiştir.
Libra, Latincede “terazi” demektir. Bu sözcük, Roma İmparatorluğu periyodunda, pahalı metallerin ölçümünde 327,45 gramlık bir tartı ünitesi olarak kullanılmış ve vakitle para ünitesi haline gelmiştir.
Lira ile tanışmamız Osmanlı periyodunda oldu.
İlk lira, ”Osmanlı lirası” ismiyle 1843’te basıldı. O devirde şimdi kâğıt para yoktu, bu altın paralara “sarı lira” denildi. Osmanlı lirası, saltanatın kaldırılmasından sonra Türkiye’de 23 Ekim 1923’e kadar kullanıldı.
Liranın alt üniteleri şunlardı:
- 1 lira = 5 mecidiye
- 1 lira = 100 kuruş
- 1 lira = 4000 para
İlk kâğıt para, 1862 yılında “kaime” ismiyle basıldı; 200 kuruşa denk gelmekteydi.
Bir de akçe vardı; Osmanlı’nın birinci vakitlerinden beri kullanılan gümüş para ünitesidir. Akçe, Osmanlı’nın temel para ünitesiydi. Sikke dediğimiz şey ise bir para ünitesi değil, “madeni para” manasındadır. Kuruşun küsuratına ise mangır denilirdi.
1927’den itibaren, piyasadaki Osmanlı paralarının yerini yeni kâğıt paralar aldı.
Üzerinde Latin harflerinin olduğu birinci paralar, 1937’den itibaren kullanılmaya başlandı.
1 Ocak 2005’te 6 sıfır atıldı ve ismi süreksiz olarak ”Yeni Türk Lirası (YTL)” olarak değiştirildi. 1 Ocak 2009’da ise yine Türk lirasına dönüldü. 1 Mart 2012’de ise TL, bir simgeye sahip oldu.
