Güzel veya Yakışıklı Değilseniz Ceza Alabilirdiniz: 1800’ler Amerikası’ndaki “Çirkin Yasaları” Hakkındaki Üzücü Gerçekler
1800’lerin sonunda Amerika Birleşik Devletleri’nde yaşıyorsanız ve “çirkinseniz” bu sebeple para cezasına çarptırılabilirdiniz. Düşününce, bu türlü bir şey akılalmaz geliyor lakin hakikaten de bir yasa bile çıkmıştı!
Amerika Birleşik Devletleri’ndeki yönetmelikler, onların tanımlamalarına nazaran, “hasta, sakatlanmış, yakışıksız yahut iğrenç bir biçimde deforme olmuş” bireylerin halka açık yerlerde görünmesine müsaade vermiyordu.
Bu “çirkin yasalar” Amerikan İç Savaşı kadar gerçekti ve aslında tam da savaş ülkenin kapısını çalarken başlamıştı. O devirde her şey çok olağanmış üzere, çirkin olarak nitelendirilen beşerlerle kedere düşmüşlerdi.
Yasayı çıkaranların ardına sığındıkları sebep, dilenciliği bitirmekti.
Bu durum, yalnızca sivilcelerden veya ufak tefek kusurlardan ibaret değildi. Toplumun hoşluk normlarına uygun olmayan insanların maksat alınmasının yanı sıra sosyal sınıfları ve ekonomik durumları da kapsayan, katı nahoşluk tariflerini içeriyordu.
1867’de, berbat yasanın birinci tüzüklerinden biri San Francisco’da kabul edilmişti. Söylediklerine nazaran emel; sokakta dilenciliği yasaklamak ve kimi şahısların sokaklarda ve halka açık yerlerde görünmesini engellemekti.
Tanımlanan nahoşlukları içeriyorsanız ve sokağa çıktıysanız para cezasıyla karşı karşıya kalabilirdiniz.
Çirkin yasası; tanımlamalarına nazaran, “hastalanan, sakatlanan veya rastgele bir biçimde yakışıksız veya iğrenç bir formda deforme olan” rastgele bir kişiyi toplum içine çıktığı için para cezasına çarptırıyordu. Bu yasalar, bilhassa fakirleri ve engellileri amaç alıyordu.
Halka görünmelerine ait istisnalar, sadece engellilerin başka insanlardan ayrılmasını ve onların ıslah gereksinimini göstermek için bir çeşit şov objesi olduklarında kabul edilebilirdi.
Çirkin kanunları, halk tarafından çok memnuniyetle karşılandı.
Dönemin gazetelerinden biri olan Chicago Tribune’de çıkan bir makalede, yakışıksız dilencilerin sokaklardan kaldırılması, kamu yararı olarak nitelendiriliyordu. “Çirkinler” dışında herkes, hayatından şad görünüyordu.
Kimse, sokakta dilencilik yapmaya mecbur bırakan şartlarla ilgilenmiyordu, yalnızca o insanların başka hakları da ellerinden alınıyordu. Etrafta görünmedikleri sürece, güya her şey harikaydı.
Yasanın görünmeyen tarafı, varlıklı ile yoksul ortasındaki makasın gitgide açılmasına çanak tutuyordu.
Bu, fizikî olarak deforme olmuş çeşitli insan kümelerine yönelik toplumsal ayrımcılığın yanı sıra iş yasaklarını da içeriyordu. Yasanın kelamda çirkinlere karşı kapsamlı bir yasa olmadığı, sadece kendilerini parasal olarak destekleyemeyenlere karşı olduğu anlaşılıyordu.
Ekonomik olarak geri kalmış engelli şahısların bu formda süpürülmesi, bu kararnamelerin en tehlikeli altyapısı oldu. Zengin ile yoksul, kabul edilen ve edilmeyen arasındaki uçurum böylelikle derinleşmeye başladı. Çağdaş sanatkarlar toplumda bir yere sahipken işsizler daha da öteye itiliyordu.
Savaştan sonra birçok insan, “çirkin” olarak tanımlanan görünümlerde geri dönmüştü.
Birinci Dünya Savaşı’nın sonunda hassasiyetler tetiklenmeye başladı. Askerler; sağır, kör ya da bir uzuvları eksik bir şekilde geri döndükçe beşerler, engellileri kabul etmeye başladı.
1974’te yasa yürürlükten kaldırıldı ve 1975’te bu kanunlara hem konusu hem de tesirlerinin vahimliği sebebiyle “çirkin kanunları” ismi verildi. Zamanla, engelli insanlara kademeli olarak daha fazla fırsat sunuldu ve 1990 yılında “Engelli Amerikalılar Yasası” kabul edildi.
