Dünyadaki birinci “selfie” tanımlamasının bir Türk mucit ve fotoğrafçı tarafından bulunduğunu biliyor muydunuz?
Sosyal medyanın hayatımıza girmesiyle hepimiz ağır bir formda selfie çekmeye başladık. O denli ki yetişkinlerden çocuklara kadar herkes her gün kendilerinin en hoş fotoğraflarını çekiyor ve bu fotoğrafları toplumsal medyada paylaşmak için saatlerini harcıyor. Halbuki yıllar evvel icat edilen bir aygıtla bu selfie tecrübesini yaşayanlar vardı.
İşte mucit fotoğrafçı Fikret Kaftanoğlu’nun ve “Görçek” ismini verdiği fotoğraf düzeneğinin ilginç öyküsü.
Geçtiğimiz yıllarda TDK, selfie’nin Türkçeleştirilmiş karşılığına “özçekim” demişti lakin tarihteki birinci selfie tanımlaması çok daha evvel yapılmıştı.
Aslında bir fotoğraf düzeneği olan Görçek’in ismi “özçekim” sözü üzere kendini “Gör” ve fotoğrafını “Çek” manasına geliyor.
1944 yılında icat edildi ve o yıllarda büyük bir ilgiyle karşılandı.
Görçek’in önünde Aziz Nesin’den Uzman Çayan’a, Mümtaz Soysal’dan Ataol Behramoğlu’na, Ahmed Arif’ten Esin Afşar üzere ünlü isimler de olmak üzere binlerce insan poz verdi.
Görçek, temel olarak bir kabin ve özel bir fotoğraf makinesinden oluşuyor.
Kabine giren kişi; günümüzde telefonlarımıza bakarak poz verdiğimiz üzere karşısında yer alan aynaya bakarak poz veriyor, daha sonra da elindeki kablonun ucunda bulunan düğmeye basarak kendi fotoğrafını çekiyor. Bu sayede fotoğraflarda istenmeyen poz kusurları en aza iniyor.
Düzenekte manzarayı alan objektif, aynanın tam ortasında bulunuyor. Mekanizmanın hareketi ise elektriksel olarak uyarılan elektromıknatıslar aracılığıyla sağlanıyor. Bir düğmeye basıldığı vakit makine kuruluyor, sinema ilerliyor ve makine ikinci komut için hazır hale geliyor. Diğer bir düğmeye basıldığında ise deklanşör tekrar elektromanyetik bir sistem ile açılıp imaj sinemaya işleniyor ve sinema öteki bir bölmeye aktarılıyor.
Peki bu icadın mucidi Fikret Kaftanoğlu kim?
Erzurum doğumlu olan mucidimiz, maddi imkânsızlıklar yüzünden ilkokuldan sonra okuyamadı. Kendisi okuyamasa da eğitime ve bilime inandığı için çocuklarının çok güzel eğitim görmesini sağladı.
Öyle ki Kaftanoğlu; ODTÜ Makine Mühendisliği Kısmı’nın birinci mezunu ve birincisi olan, ODTÜ’de yıllarca hocalık yapmış ve idari misyonlarda bulunmuş Prof. Dr. Alım Kaftanoğlu’nun babasıdır. Ayrıyeten kendisi Türkiye Mucitler Derneği’nin de kurucuları ortasındadır.
14 yaşındayken Ruslardan kalma makine kesimlerini bir ortaya getirerek elle çevirmeli bir sinema makinesi yaparak memleketi Oltu’da ilk sinema gösterisini yaptı. O devirde sinema olmadığı için kendisi cam negatifler üretti ve etrafındakilerin fotoğraflarını çekti. Bir mühlet sonra da memleketi Oltu’da bir atölye açtı.
Daha sonraları Ankara’da Fotospor ve Fotoüstün stüdyolarını açtı, tıpkı vakitte değerli buluşlarından olan Görçek sistemini de burada üretti. Vakit içerisinde Görçek, Türkiye’nin dört bir yanında fotoğraf stüdyolarına isim olmaya başladı.
Kendisinin toplam altı patenti bulunuyor.
Bunlardan kimileri; deprem ihtar cihazı, matbaa tel zımba makinesi, yangın ikaz ve söndürme aygıtı ve bant sinema şarjörleridir.
1950’lerde daha yeterli tanıtılması için Görçek’i İstanbul’a gönderdi ve kullanım patentini de devretti.
Kaftanoğlu; kendisi üzere mucit olan, otomatik paraşüt ve dikey kalkış yapabilen uçakları icat eden Emrullah Ali Yıldız’a devretti.
1967 yılında “Türkiye’de 11 yıldan beri fotoğraf makinesi yapılıyor.” başlığıyla haber oldu.
Haberde Fikret Kaftanoğlu, “İşimi genişletmek ve Türkiye’de birinci fotoğraf makinesi fabrikasını kurmak istiyorum.” diyor. Ayrıyeten haftada üç fotoğraf makinesi yapabildiğini ve o tarihe kadar toplam iki yüz fotoğraf makinesi yapıp sattığını söylüyor.
Görçek’in teknik özellikleri ise şu formda:
