Farklı kültürlerin kimi açılardan emsal, birtakım açılardan ise zıt davranışlar gösterdiği dikkatinizi çekmiştir. Gelin, Hofstede tarafından ortaya atılan kültürel boyutlar teorisi ile Türk kültürünün değerlendirmesine bir göz atalım.
Küreselleşme ile dünyanın global bir köy haline geldiğini ve günümüzde birçok farklı kültür ile geçmişe kıyasla çok daha fazla etkileşime girdiğimizi söylemek yanlış olmayacaktır.
Sosyolog Geert Hofstede tam da bu sebeple, kültürel çeşitliliğin fazla olduğu ortamlarda kültürün iş ortamındaki tesirini tespit etmek ismine IBM çalışanları üzerinde bir çalışma yaptı. Yapmış olduğu çalışma ile kültürel boyutlar teorisini ortaya atan Hofstede’in çalışması 76 ülkeyi kapsıyor ve 2001 yılından bu yana sistemli olarak güncelleniyor.
Hofstede’e nazaran kültürlerin nitelikleri 6 temel boyutta inceleniyor.
Bu boyutlar, güç mesafesi, bireyselcilik/kolektivizm, maskülenite/feminite, belirsizlikten kaçınma, uzun/kısa vadeye odaklılık ve kısıtlama/hoşgörü olarak nitelendirilmekte.
Teoride, her bir kültür bahsedilen boyutlar açısından 0 ile 100 arasında puanlandırılıyor ve aldığı puana bağlı olarak o kültürün hangi sınıfa dahil olduğu bulunuyor. Örneğin maskülenite/feminite boyutunda 50’den yüksek puan alan kültürler maskülen, 50’den düşük puan alan kültürler ise feminen olarak nitelendiriliyor.
Biz bu içerikte teorinin ayrıntılarından fazla, teoriye nazaran Türk kültürünün değerlendirmesini ele alacağız. Hofstede’in teorisini ayrıntılı incelemek isterseniz aşağıdaki içeriğe göz atabilirsiniz.
Türkiye, “güç mesafesi” boyutundan 66 puan alarak güç aralığı yüksek kültürler sınıfına giriyor.
Güç arası boyutu, toplumdaki bireyler ortası eşitliği temsil ediyor. Bu boyutta puanı yüksek olan ülkelerde, bireyler ortası eşitliğin daha düşük olduğu görülüyor. Yani bir nevi toplum içindeki sınıflaşmayı temsil ediyor da diyebiliriz.
Hofstede’e nazaran Türk şekli; bağımlı, hiyerarşik, üstlere erişmenin sıkıntı ve ülkü işverenin baba figürü üzere olduğu bir yapı.
Hiyerarşinin yüksek olması güç eşitsizliği yaratarak toplumu sınıflara bölüyor. Yani güç arası yüksek olan toplumlarda herkesin belli bir statüsü var.
Bu usul kültürlerde güç merkezidir ve katı kurallar vardır. Örneğin, güç arasının fazla olduğu kültürlerde alt ve üst düzey çalışanlar ortasında rahat bir bağlantı olmadığı görülür.
Bireyselcilik/kolektivizm boyutundan 37 puan alan Türkiye, kolektivist bir kültüre sahip.
Bu boyutta yüksek puana sahip olan kültürler ferdi, düşük puana sahip olan ülkelerse kolektivisttir. Ferdi kültürlere kıyasla kolektivist kültürler için “ben” değil “biz” önemlidir.
Kolektivist kültürler çoğunlukla kendilerini değil içinde bulundukları kümesi düşünerek hayatlarını sürdürürler.
Başka bir deyişle, Türkiye üzere kolektivist kültürler sırf kendileri ve yakın etrafları ile değil, dahil oldukları toplumsal yapıyla da güçlü bir bağa sahiptir.
Hofstede’e nazaran bu stil toplumlarda bağlantı açık değildir ve ekseriyetle mevzular dolaylı bir biçimde konuşulur. İçlerinde bulundukları kümeye karşı sadakat kıymetlidir ve bu sebeple torpil, kayırma vb. üzere durumlar görülmesi muhtemeldir.
Maskülenite/feminite boyutunda 45 puan alan Türkiye, dişi bir kültür olarak sınıflandırılıyor.
Bu boyutta yüksek puan, erilliği; düşük puan, dişiliği temsil ediyor. Maskülen toplumlarda materyalist ve rekabetçi bir yapı görülürken, feminen toplumlarda ilişkiler daha kıymetlidir ve uzlaşmacı bir yapı görülür.
Feminen kültürlerde çoğunlukla alçak gönüllülük ve merhamet üzere bedeller öne çıkıyor.
Türkiye üzere feminen kültürlerde, başkaları ile ilgilenmek ve düşene el uzatmak üzere hassas durumların kıymetli olduğu görülür. Çoklukla uzlaşarak çatışmalardan kaçınmak ve hayattan keyif almak feminen kültürler için daha kıymetlidir.
Türkiye, meçhullükten kaçınma endeksinde 85 puan ile bir oldukça yükseklerde.
Bu boyut temel olarak bireylerin meçhul olan durumlardan duyduğu rahatsızlık derecesini ölçüyor. Yüksek puan alan kültürlerde yeni fikirlere karşı hoşnutsuzluk ve sabit toplumsal normlar görülürken, düşük puan alan kültürlerde ise rahat ve açık fikirli bir yapı görülür.
Hofstede’e nazaran Türkiye’de “Allah” isminin çok kullanılmasının sebebi sırf dindarlık değil!
Hofstede, insanların endişeyi azaltmak için ritüelleri kullandığını ve “Allah” isminin dini yanına ek olarak birtakım durumlarda tasayı ve tansiyonu azaltmak hedefiyle da bir sosyal kalıp olarak da kullanıldığını belirtiyor.
Ek olarak, meçhullükten kaçınma endeksi yüksek olan kültürlerde, meçhullüğü en aza indirgemek için sıkı kurallara muhtaçlık duyulduğu görülür.
Uzun/kısa vadeye odaklılık boyutundaysa Türkiye 46 puanla ortada kalıyor.
Bu boyut temel olarak kültürlerin planlarını ve amaçlarını kısa ya da uzun vadeye nazaran gerçekleştirmesini söz eder. Uzun vadeye odaklı kültürler çoklukla yatırım yapmaya eğilimlidir. Kısa vadeye odaklı kültürlerse ekseriyetle hızlı sonuç alma odaklıdırlar.
Hofstede’e nazaran Türkiye bu boyutta ortada bir puana sahip olduğu için iki kategorinin özelliklerini de barındırmaktadır ve net bir sınıflandırma yapılamamaktadır.
Türkiye kısıtlama/hoşgörü boyutunda da 49 puanla ortada kalarak net bir karakteristik özellik göstermiyor.
Bu boyutta yüksek puan, müsamahayı; düşük puansa kısıtlamayı temsil ediyor.
Hoşgörülü sınıfına giren kültürlerde ekseriyetle hayattan keyif alma ve eğlenme üzere kavramlar konusunda daha rahat bir tutum görülürken, kısıtlayıcı sınıfına giren kültürlerde bu durumun tam aykırısı olarak işlediği görülür.
Hofstede tarafından ortaya atılan teoriye nazaran Türk kültürünün değerlendirmesini sizler için yazdık. Sizce Türkiye öteki hangi kültürlerle hangi boyutlarda benzerlik gösteriyor? Yorumlarda belirtmeyi unutmayın.
