Aslında hukuk lisanının karmaşıklığı sırf Türk hukukuna özel bir durum değil. Bilhassa yabancı dizilerde yahut sinemalarda sık sık karşımıza çıkan ABD mahkemeleri sahnelerinde günlük hayatta pek kullanılmayan tabirlere yer verildiği dikkatinizi çekmiştir. Bunun neden olduğunu hiç düşünmüş müydünüz?
Müşteki, tensip, muaccel, ifa, bilahare, bilabedel, ibraz, mamafih, isticvap, istimrar… Hukuk lisanının günlük lisandan farklı olması, Türk hukukuna özel bir durum olmasa da Türk hukukunda bu tabirlerin yer almasının sebeplerinden biri, kanunlaşma hareketinin Cumhuriyet’in birinci yıllarında kullanılan lisana nazaran yazılması.
Ancak sıkıntı burada son bulmuyor. Onlarca yıl geçmesine karşın, dünyanın birçok ülkesinde kullanılan hukuk lisanı için neden günlük lisana uyarlama çalışmaları yapılmıyor? “Biz anlamayalım da avukatlar para kazansın.” halinde espriler dönen bu hususun asıl nedenlerine birlikte bakalım.
Emsal kararlara bakılabilir.
Avukatların günümüzdeki maddeyi yorumlamalarına yardımcı olması için kullandığı usullerden biri, ’emsal kararlara’ bakmaktır. Ayrıyeten, bu kararlara bakarak kendi faydalarına olabilecek kararları mahkemeye sunabilirler.
Bu yüzden, hukuk lisanının değişmemesi eski örnek kararlara bakarak yorumlamayı ve avukatların o kararlara göre bir yol izlemesini kolaylaştırır.
Avukatların kimi sözcüklerde yahut tabirlerde fikir ayrılığına düşmeleri engellenir.
Hukuk lisanının günlük lisandan farklı olmasının bir başka nedeni ise avukatların yasaları farklı yorumlama ihtimalinin olmasıdır.
Yanlış yorumlanan bir söz, büyük sonuçlar doğurabilir. Yanlış yorumlanan sözcüğün yahut cümlenin hakikat yorumlandığından emin olmak için daha fazla sözcük ekleyerek detaylı bir şekilde açıklamak gerekir.
Terimlerin manalarının vakit içinde gelişmesi de karmaşıklığa yol açabilir.
Kelimelerin manaları, kullanımlarıyla bir arada mana genişlemesine gidebilir. Günlük lisanımızda sık sık kullandığımız bir sözcüğün mana kapsamının genişlemesi o kelimenin netliğini kaybettirir.
Hukuk dilinde kelimelerin manası net, yorumlamaya kapalı ve sabit olmalıdır ki böylesine değerli bir alanda doğru kararlar verilebilsin.
Avukatlar için kısayol sağlar.
Günlük hayatta kullanılmayan ama hukukta bilinen tabirler hukukçular için ekseriyetle kısayol sağlar. Örneğin; ‘hükmün açıklanmasının geri bırakılması’ şeklindeki bir açıklama bize bir şey söz etmeyebilir.
Ne demek olduğuna açıp baktığımızda ise koca bir paragraf açıklamayla karşılaşabiliriz. Hukukçular, bunun ne demek olduğunu bildiklerinden onlar için birkaç sözlük bir açıklama yeterli olur.
Belirsizlikleri ortadan kaldırır.
Sanığın sorumlu tutulacağı mümkün kabahatlerden haberdar olması gerekir. Bu sebepler yasalar belirsiz yahut üstünkörü olamaz. Bunun önüne geçmek için yasalar daha ayrıntılı yazılır. Bu da detaylı ve karmaşık görünür.
Buna ek olarak, belgisiz yazılmış bir yasa sanığın lehine yorumlanarak yanlış kararlar verilmesine sebep olabilir.
