Kahramanmaraş ve Hatay merkezli zelzeleler bizlere yapı stoğumuzun zelzeleye karşı ne kadar aciz kaldığını bir kere daha gösterdi. Beşerler kendilerini korumak için farklı alternatifler deniyor. Bunlardan biri de zelzele kabini.
İnsanların kısa vadede yapması gereken en değerli plan, zelzeleye karşı hazırlık yapmaktan geçiyor. Yani zelzele anında zelzele çantanızla birlikte konutun güçlü bir bölgesinde saklanmanız gerekiyor. İşte bu fikirden yola çıkılarak son devirde deprem kabinleri popülerleşmeye başladı.Hatta bizler de geçtiğimiz günlerde sarsıntı kabinleriyle alakalı görüntü çekmiştik.
Bugün ise inşaat mühendislerinden edindiğimiz bilgilere nazaran bu sarsıntı kabininin artı ve eksi istikametlerinden bahsedeceğiz. Genel haliyle yük kaldırabilecek yüksek kalınlıkta demirle oluşan bu zelzele kabinleri, sizi zelzele anında bina yıkılsa dahi hayatta tutmayı hedefliyor. Dışarıdan çok mantıklı görünse de elbette birtakım dezavantajları var. Şayet aklınızda bu türlü bir kabin yapma fikri varsa bu içerik size yardımcı olacaktır.
Deprem kabinleri nasıl yapılıyor?
Deprem kabinlerinin maksadı, binanın yıkılma anında çökme sonucu oluşan tartıya dayanıp içindeki insanları hayatta tutmak. Bunun için de genelde NPI denilen ve yüksek tartı kaldırabilen profil demirler kullanılıyor. Bu demirlerin kalınlığına nazaran taşıma kapasitesi de artıyor. (Bazı çelik konstrüksiyon materyaller de kullanılabiliyor) Elbette tıpkı oranla binanın o bölgesine uygulayacağınız yük da artmış oluyor.
Üzerinde kaç kat olduğuna bağlı olarak bu kabinlerin taşıma kapasitesi hesaplanmalı. Dört tarafına direk halindeki bu demirlerden koyup sarsıntı anında saklanmaya çalışmak kâfi olmayabilir. Bu sebeple temelinde bir küp olan kabinin 6 yüzeyinde de bu demirlerin ağır bir biçimde kullanılması gerekiyor. Bu da tek bir noktaya yüksek ölçüde yük bindirilmesine neden oluyor.
Deprem kabinleri, binaya ziyan verir mi?
Tonlarca tartıya sahip olabilecek bu kabinler, içerisindeki insanları koruyabilir. En azından bir sarsıntı anında kurtulma talihini yüzde 5’lerden yüzde 20-30’lara (daha bile fazla olabilir) çıkarabilir. (Depremin nasıl olduğu, binanın nasıl yıkıldığı ve daha birçok parametreye nazaran değişiklik gösteriyor.) İnşaat mühendisine yönelttiğimiz bu soruda, sarsıntı kabini yapılması için uygun olmayan meskenlerde kimi sıkıntılara yol açabileceği cevabını aldık.
Bu noktada dikkat edilmesi gereken esas husus; kabinin, evin hangi bölgesine yapılacağına gerçek bir halde karar vermek. Meskenin dış cephe kısmına yakın bir yere bu türlü bir yük bindirmek, binanın ağırlık istikrarına ziyan verebilir ve sarsıntı anında binanın daha süratli ve daha büyük bir hasar almasına neden olabilir. Bu sebeple bu üslup bir kabin yapacaksanız meskenin merkez noktasına yakın olmasına dikkat etmek gerekiyor. Ayrıyeten taşıyıcı kolonlara fazladan yük bindireceğinden ağırlık hesaplamalarının uzmanlar tarafından yapılması gerektiğini de belirtelim.
Deprem kabini sizin hayatınızı kurtarırken komşunuzun hayatına ziyan verebilir.
Deprem kabinlerinde esas sorunun tartı olduğunu biliyoruz. Hayat kurtarma konusunda talihinizi artıran bu kabinler, bir sarsıntı anında hızlıca aşağı çökecektir. Yani üstündeki tartısı taşımaya çalışırken alta da ekstra yük bindirecek. Mesela zelzele anında altınızdaki komşunun bir hayat üçgeni bulduğunu düşünelim. Bu zelzele kabini, hayat üçgeni olan bölgeye yük vererek bu alanı kırabilir ve komşunuzun hayatını kaybetmesine neden olabilir. Bu sebeple uzmanlar tarafından önerilen yerlere ve binanızın durumuna nazaran bu şekil sistemlerin kurulması gerekiyor.
Şöyle düşünelim, bir sarsıntı kabini en az 600 kg kadar olmalı. Birden fazla durumda bu tartı çok daha fazla olacaktır. Bir buzdolabı ise ortalama 120-150 kg aralığında. Yani tek bir noktaya 4 buzdolabı koymuş olacaksınız.
Tüm apartmana sarsıntı kabini yaptırmak mantıklı mı?
Apartman bir ortaya gelip birebir bölgeye zelzele kabini yaptırmak isteyebilir. Sonuçta hepimiz sarsıntıya karşı hazırlıklı olmaya çalışıyoruz, fakat bu noktada da kıymetli bir ayrıntı var. Taşıyıcı kolonların yük kapasitesinin bir sonu bulunuyor. Örneğin 10 katlı bir binada birebir alana alt alta 10 tane zelzele kabini yaptırdınız. Bu kabinlerin kolonlara uygulayacağı ağırlığın çok yeterli hesaplanması gerekiyor.
Bu bahiste inşaat mühendislerine herkesin birebir alanda tavana kadar uzanan zelzele kabinleri yaptırması durumunda bina dayanıklılığına ne üzere tesiri olacağını sorduk. Aldığımız karşılıkla; deprem kabininin, binanın temeli ve taşıyıcı demirlerine bağlanmazsa bir faydası olmayacağını, hatta ziyanı olacağını öğrendik.
Yeni binalarda zelzele kabinleri standart olarak kurulabilir mi?
Yeni bina üretimlerinde ise sarsıntı kabinlerini binanın genel planının içerisine eklemek akılcı görünse de yeni yapılan binaların zati sağlam olması gerekir lakin son sarsıntılarda yeni binaların da yıkıldığını bildiğimiz için beşerler bu mevzuda kendilerini inançta hissedemiyor.
Aslında merkezi bir noktada, özel olarak güçlendirilmiş, temel ve kolonlara bağlı olacak formda yerleştirilmiş zelzele kabinleri, binanın dayanıklılığına katkı sağlayabilir. Ayrıyeten evvelce hesaplandığı için taşıyıcı kolonlara ekstra yük bindirilmemiş olur. Hatta binanın ortasına bir yük konulacağı için sarsıntı anında binanın yanal atımlarını bile azaltabilir. Elbette tüm bunların uzmanlar tarafından ayrıntılıca araştırılması gerekiyor. Ayrıyeten her binaya eklenirse maliyeti de artıracağı unutulmamalı.
Deprem kabininin kaç tona kadar güçlü olması gerekiyor?
Yapılan hesaplamalara nazaran her katı 100 metrekare olan 10 katlı bir bina, temel hariç ortalama 1300 ton tartıya sahip. Yani her katın ortalama tartısı 130 ton kadar. Bu tartının 50-60 tonluk kısmı direkt yeri oluşturuyor. Yani taban katta oturan bir kişinin üzerine 1000 tonun üzerinde bir bina çökmüş olacak. Fakat zelzelenin biçimine nazaran değişiklik gösterse de binanın tüm yükü tek bir noktaya değil, çökme yüzey alanına nazaran dağılacak. Yani yapacağınız sarsıntı kabininin üzerine tüm bu tartı çökmeyecek.
Bu sebeple sarsıntı kabini yaptırırken üzerinizde nasıl bir tartı olduğunu bilmek ve tasarımı buna nazaran yapmak gerekiyor. Yapılan bu kabinin 6 yüzeyinin de zelzeleye sağlam NPI profil demirlerle güçlendirilmesi son derece kıymetli. Zira zelzele sırasında bu kabin yan yatabilir yahut direkt aksi dönebilir. Bu sebeple tüm yüzeylerinin yükü kaldıracak kapasitede olması gerekiyor. Yapılan hesaplamalara nazaran bu deprem kabinleri ortalama 60 ton kadar yükü kaldırabiliyorlar. Şayet üzerinizdeki yük çok fazla, yani daha alt katlardaysanız 100 ton ve üzeri tartılara sağlam sarsıntı kabinleri tercih edilebilir.
Sonuç: Zelzele kabinleri mantıklı mı?
Deprem kabini yapmak, sarsıntı anında hayatta kalma talihinizi artırabilir. Yalnızca bu sebep bile bu kabinleri mantıklı kılıyor. Yalnızca bir hevesle bu kabini yaptırmak yerine, binanızın planlarını alıp, bunun nasıl yapılacağını uzmanlara danışmanız gerekiyor. Ayrıca şayet altınızda yaşayan beşerler varsa bu türlü bir şey yapmayı planladığınızı onlara iletmek de son derece değerli.
Kahramanmaraş zelzelelerinin akabinde popülerleşmeye başlayan bu sarsıntı kabinlerinin, hususun uzmanı inşaat mühendisleriyle planlanıp o halde yerleştirilmesi hem sizin hem de binanızdaki öteki insanların hayatı için büyük değer arz ediyor. Umarız bu türlü bir yapıya gereksiniminiz hiç olmaz, fakat hayatımızın bu binalarda tehlikeli olduğunu kabul edip, bu durumu bilakis çevirmenin yollarını bulmamız gerekiyor.
