Fotoğraf çekme aksiyonu hayatımızın ayrılmaz bir modülü hâline gelmiş durumda. Parmağımızın tek hareketiyle anı kaydetmenin bu kadar rahat olduğu devirler yakın geleceğe kadar tahminen de bir hayalden ibaretti.
İlk fotoğrafın çekildiği günden beri fotoğrafçılık teknolojisi sürekli olarak gelişti ve gelişmeye devam ediyor. Bugünün teknolojisi ile saniyeler içerisinde yüzlerce hatta binlerce fotoğraf çekmek mümkün. Lakin evvelce alışılmış ki her şey çok farklıydı.
Fotoğrafın geçmişi, insanlığın karanlık ve ışığın özelliklerini anlamaya çalıştığı periyotlara kadar uzanır.
Her şey karanlık odanın keşfiyle başladı. Pekala nedir karanlık oda?
İngilizcede iğne deliği (pinhole) ve fotoğrafçılıkta camera obscura olarak isimlendirilen karanlık oda/kutu, fotoğraf makinesinin bilinen birinci halidir.
Işık sızdırmayacak formda kapatılmış bir odaya küçük bir delik açılır. Deliğin karşısındaki nesneden yansıyan ışığın, açılan küçük delikten geçip odanın içindeki karşı yüzeye yansır.
Karanlık odanın geçmişi MÖ 4. yüzyıla kadar uzanır.
Çinli filozof Mozi, karanlık odanın tanımını yapsa da sonrasında gelen alımlar bu görüşü uygulamaya dökmemişlerdir.
Bu görüş hakkında birinci önemli adımı atan kişi, İbnü’l Heysem’dir. “Modern optiğin atası” olarak tanınan İbn-i Heysem, bu tekniği uygulamalı olarak deneyip nesnelerin yansımalarını karanlık odada görüntülemeyi başarmıştır.
Geçen yüzyıllar uzunluğu bilim insanları ve alımlar, ışığın ve karanlık odanın ilkelerini anladılar ve üzerine yeni fikirler katarak gelişmesini sağladılar.
İlk fotoğraf 19. yüzyılda çekildi.
1827’de Joseph Nicéphore Niépce tarafından Fransa’da çekilmiş “Pencereden Le Gras’a bakış” isimli bu fotoğraf, çekilen en eski fotoğraf konumundadır. Niépce bu sürecine “Güneş çizimi” manasına gelen “Heliography” ismini vermiştir.
Niépce ile kardeşinin mektupları incelendiğinde, birinci fotoğrafın aslında 1827 değil 1824‘te çekilmiş olduğunu anlıyoruz. Bir taş yüzeyine yansıtılan bu fotoğraf daha sonra silindi. Ortadan geçen 3 yılın akabinde konutunun penceresinden görünen görüntüyü bu sefer kurşun-kalay alaşımı bir levha üzerine yansıtarak kalıcı bir fotoğraf elde etmiş oldu. Fotoğrafın ne kadar müddette çekildiğiyle ilgili farklı araştırmalar ve görüşler mevcut. Kimi kaynaklar 8 saatte çektiğini kimi kaynaklar ise bu sürecin birkaç gün sürdüğünü söylüyor.
Fotoğrafın çekilmesinden iki yıl sonra Niépce, kalıcı fotoğraf yaratmanın bir yolunu arayan Louis Daguerre ile ortak çalışmaya başladı. Birlikte, ışığa hassas kimyasallar kullanarak fotoğrafların oluşturulduğu yeni bir teknik keşfettiler. Gümüş bir levhayı iyot buharına maruz bırakarak ışığa karşı hassas bir yüzey oluşturdu. Akabinde toz beyaz bir görünüme ulaşan bu yüzeyin üzerine fotoğraf yansıtılıyordu. Bu süreç sayesinde pozlama müddeti çok azaldı ve daha net bir manzara elde edildi.
Bu ikili 1833’te Niépce hayatını kaybedene kadar ortak çalıştı. Bunun akabinde Louis Daguerre, “daguerreotypie” ismi verdiği yeni bir teknik icat etti. Bu teknik sayesinde mürekkep baskısının geliştirilmesi ile daha kalıcı ve net imgeler üretmeyi mümkün kılındı.
“İnsanın yer aldığı birinci fotoğraf”ı Louis Daguerre çekti.
Bu fotoğrafa baktığınızda hayalet bir cadde üzerinde iki insan silüeti göreceksiniz. Ayakkabıcı ve ayakkabısını boyatan birisi. “Peki başka beşerler nerede?” diye soruyor olabilirsiniz. Karşılığı epey kolay; o devir fotoğraf çekebilmek için uzun periyodik pozlama yapmak gerekiyordu. Yani ışığın, objektiften geçip karanlık oda içerisinde yansımasının oluşması için kameranın ve nesnelerin hareketsiz kalması kuraldı. Aksi takdirde hareket eden nesneler fotoğrafta görünmüyordu.
Aynı periyotlarda İngiltere’de bulunan William Henry Fox Talbot da kendince birebir süreç üzerinde çalışıyordu. Talbot’un süreci, gümüş klorürle kaplanmış ışığa hassas bir kağıt kullanarak negatif görüntü oluşturmaktı. Oluşan bu imajın evvelki süreçlerden büyük ve değerli bir farkı vardı, o da bu fotoğrafların çoğaltılabilmesiydi. Negatif manzara birden fazla olumlu baskı için kullanılabilirdi.
Bilinçli formda fotoğraflanmış birinci otoportre.
Amerikalı fotoğrafçı Robert Cornelius, tıpkı başkaları üzere fotoğrafçılık süreciyle ilgili çalışmalar yürütüyordu. 1839 yılında fotoğraf makinesini ayarladı ve karşısına geçti. 10-15 dakika boyunca hareketsiz formda objektife bakan Cornelius, tarihteki kendisini fotoğraflayan (selfie) birinci kişi oldu. Ayrıyeten bu fotoğraf, Amerika’da şuurlu bir halde çekilmiş birinci beşerli fotoğraftı.
Sinemanın yolunu açan büyük buluş.
Eadweard Muybridge, 19. yüzyılın sonlarına yanlışsız, fotoğrafçılık tarihine ismini altın harflerle yazdırmış bir İngiliz fotoğrafçıdır.
Kaliforniya’dan yarış atı sahibi bir iş insanı tarafından işe alınan Muybridge’in vazifesi, atların koşarken tüm ayaklarının yerden kesilip kesilmediğini öğrenmekti. Bu vazifesi yerine getirmek için atın koşacağı tüm yol boyunca muhakkak aralıklarla fotoğraf makinesi yerleştirdi ve at koşmaya başlayınca sırasıyla fotoğraflamaya başladı. Bu fotoğraflara arkası arkasına süratli bir halde bakıldığında atın koşuyor üzere olduğunu görmek mümkün. Bu da sinemanın temellerini oluşturan birinci kıymetli büyük adım oldu.
1855 yılında İskoçyalı fizikçi ve matematikçi James Clerk Maxwell, tarihteki birinci renkli fotoğrafı çekti.
Bu teknik ile birebir imaja sahip üç farklı fotoğrafın; kırmızı, yeşil ve mavi renk bileşenlerinin farklı ayrı çekilmesi ve sonrasında bu üç fotoğrafın bir ortaya getirilerek renkli bir fotoğraf oluşturuluyordu. Maxwell renkli bir kurdeleyi bu yolla fotoğraflayarak tarihteki birinci renkli fotoğrafı çekmiş oldu.
20. yüzyıla geldiğimizde fotoğraf çekmek artık geçmişe nazaran yaygınlaşmaya ve kolaylaşmaya başladı.
1885 yılında Kodak’ın kurucusu George Eastman tarafından keşfedilen sinema rulosu Kodak Sinema ile daha erişilebilir hale geldi. Artık fotoğraf çekmek için büyükçe kesimlere ve materyallere gerek yoktu. Kodak kamera sahibi herkes fotoğraf çekebilirdi.
Günümüzde neredeyse nefes almak üzere sıradanlaşan fotoğraf çekme hareketinin tarihi sürecine baktığımızda geçmişte fotoğraf çekmenin aslında ne kadar kıymetli bir süreç olduğunu anlıyoruz. Aslında yakın geçmişimize kadar fotoğraf çekmek herkes için epeyce kıymetliydi. 36 pozlu filmleri nasıl unutabiliriz ki?
