Bizler için kuvvetli bir imtihan olduğu su götürmez bir gerçek olan 6 Şubat trajedisi yalnızca Türkiye’de değil, yurt dışında da büyük bir şokla karşılandı. O denli ki, dünyanın dört bir yanından ülkemize insani yardımlar gönderen çabucak hemen birden fazla ülke, kurtarma gruplarını de göndermeyi esirgemedi.
Günümüzdeki sarsıntı sonrası kurtarma çalışmaları, artık geleneksel sistemlere pek başvurulmadan gerçekleştiriliyor.
Ortaya çıkarılan yeni teknolojiler ve sağladıkları yeni imkanlar sayesinde afet mağdurları, artık daha tez vakitte ve daha inançlı yöntemlerle kurtarılabiliyorlar (Her ne kadar hâlâ çok yetersiz kalınsa da).
AFAD’ın alan taraması yapan uydu teknolojileri bunlardan biri.
AFAD, “Afet Sonrası Anlık İmaj Transferi Projesi” üzere teknolojilerden faydalanarak enkaz alanlarını detaylıca tahlil edebiliyor ve buna nazaran plan yapabiliyor.
“AYDES – UZAL” ve “AYDES – Kitle Kaynak” yazılımlarının kullanıldığı bu teknolojilerde nesne tabanlı imaj tahlili, doku tahlili, yeni iki ve üç boyutlu haritaların oluşturulması ve havadan fotoğraflama üzere tekniklerden faydalanabilmek mümkün.
AFAD uydularına entegre bir şekilde kullanılabildiği bilinen birkaç başka teknoloji ise elektro-optik uydu teknolojileri ve “Sentetik Açıklı Radar” (SAR).
Depremi adeta başa saran bir aygıt: Zelzele Simülasyonu Cihazı
Son günlerde bilhassa de İsrailli kurtarma grupları tarafından kullanıldığı bilinen bu teknoloji, çıplak gözle hiçbir mana veremediğimiz bina enkazlarının deprem öncesinde nasıl olduklarını simüle edebilmesi bakımından adeta bir ihtilal niteliğinde.
Cihaz, öncelikle çoktan çökmüş olan binanın enkazını tarıyor ve binanın nasıl yıkılmış olabileceğine dair olabildiğince gerçeği yansıtan simülasyonlar oluşturuyor. Depremzedelerin nerelerde oldukları, depremzedelere ulaşabilmek için enkazın nerelerinden tüneller açılması gerektiği ve enkazın hangi kısımlarına müdahalenin tehlikeli olabileceği üzere hayati ehemmiyet taşıyan bilgiler konusunda çoğunlukla gerçek kestirimlerde bulunabilen bir teknoloji.
Simülasyonda oluşan sonuç gerçek sonuçla eşleştiğinde kurtarma takımları, depremzedelerin konumlarına gerçek ufak tüneller açıyorlar ve onlara vücut ısılarını muhafazalarını sağlayacak miktarda besine ilaveten küçük cep ısıtıcıları gönderiyorlar. Böylece kurtarma çalışmalarına başlanmadan evvel depremzedelerin beden ısılarının korunacağından emin olunuyor ve kurtarma süreçleri, inançlı bir formda devam ediyor.
Hayatta kalan olup olmadığını vücut ısısıyla tespit edebilen bir teknoloji: Isıya Hassas Enkaz Tarama Kameraları (Termal Kameralar)
()
Enkaz altındaki kişileri tespit ederekten kurtarılmalarını sağlayabilen bu kameralar, bilhassa deprem sonrası kurtarma çalışmalarında kullanımına öncelik verilen teknolojilerden.
Kamerada kırmızı renk ve tonları, kişilerin vücut ısılarını ve hasebiyle yaşam belirtilerini göstermekte. Diğer bir deyişle, depremzedeler kameraya kırmızı olarak yansıyorlarsa hayatta oldukları anlaşılabiliyor. Bu sayede, taranan enkazın altında kırmızıya ve tonlarına rastlandığında, depremzedelerin hayatta olup olmadıkları sorgulanabiliyor ve hayatta iseler müdahaleye geçilmesi gerektiğine kanaat getirilebiliyor.
- Görüntüler, doğudaki afet alanlarımızdan birinde çekilmiş.
Göklerdeki cankurtaranlarımız: İnsansız Hava Araçları (İHA)
İnsanların ulaşamadıkları yerlere ulaşabilen ve büyük alanların süratlice taramasını yapabilen insansız hava araçları, kısa müddette binlerce hayat kurtarabilmesi münasebetiyle hem kurtarma ekipleri hem de depremzedeler için adeta birer cankurtaran.
Başlıca işlevleri alan taraması ve enkaz tespiti olan insansız hava araçları, bilhassa de az evvel bahsettiğimiz ısıya hassas kameralara entegre edildiklerinde enkaz altında hayatta kalanları tespit etmeyi kolaylaştıran araçlar. Ekseriyetle Çin’in ve İsrail’in kurtarma takımlarının kullandığı insansız hava araçlarına ilaveten, Bayraktar TB2 ve Bayraktar Akıncı insansız hava araçlarının da kurtarma çalışmalarına eşlik ettikleri bilinmekte.
- Görüntüler, Çin’in gönderdiği bir insansız hava aracı alan taraması yaparken çekilmiş.
Kişileri kalp ritimlerinden tespit edebilen bir aygıt: Kalp Atışı Tespit Aygıtı (FINDER MK4)
Enkaz altında kalanların kalp atışları için taramalar yaparak çalışan bu küçük aygıt, az evvel bahsettiğimiz ısıya hassas kameralara benzer bir mantıkla çalışıyor.
Cihaz, taranması amaçlanan alana düşük ama güçlü mikrodalga sinyalleri gönderiyor ve bu sinyallerin kalp atışlarına veyahut nefes alımlarına denk gelip düzensizleşmeleri durumunda, birilerinin hayatta olduğuna kanaat getirilebiliyor.
Bu aygıt, tıpkı vakitte insanların ve hayvanların kalp ve nefes ritimlerini ayırt edebilmesi bakımından bahsettiğimiz öteki teknolojilere kıyasla daha muteber verilere erişim sağlayabilmekte.
Duvarların ötesini tarayabilen ve genelde harekâtlarda kullanılan bir teknoloji: Duvar Ardı Radar Sistemi (DAR)
Kısaca “DAR” olarak da bilinen bu sistem, enkaz veya duvar altında kalan depremzedelerin hayatta olup olmadıklarını tespit edebilmesi bakımından bir diğer olmazsa olmaz.
Bu sistem, ultra geniş bant (UGB) sinyallerinden faydalanarak kapalı alanlardaki hareketlenmeleri takip etmeyi ve depremzedelerin hareket etmeleri durumunda tespit edilebilmelerini sağlıyor. Kullanımı esnasında en yaygın tercih edilen yollardan biri, enkaz altında kalan kişilerden ellerini sallamalarını yahut rastgele bir diğer halde hareket etmelerini rica etmek. Depremzedenin hareket etmesi durumunda kurtarma grubu, enkaz altında birilerinin hayatta olduğuna kanaat getirebiliyor ve kurtarma çalışmalarını başlatabiliyor.
Afetlerdeki yaygın kullanımlarına ilaveten DAR sistemleri, ülkemizde günümüze kadar terörle mücadele ve rehine kurtarma üzere öteki kritik vazifeler de üstlenmişti.
Nefes ritimleri tespit ederekten enkaz taraması yapmak için biçilmiş kaftan: Karbondioksit Dedektörleri
Bu aygıt, kişilerin nefes alış-verişlerini tahlil ve tespit ederek enkaz altından çıkarılabilmelerine yarıyor.
Deprem gibi büyük hasarlara yol açan afetler sonrasında nefes alış-veriş halimiz dahil birden fazla biyolojik aktivitemiz, hayatta kalma içgüdülerimiz tetiklendiği için büyük artışlar göstermektedir. Bu durum, karbondioksit salınımının artışına ve münasebetiyle depremzedelerin bu sayede tespit edilebileceklerine bir işaret.
- Görsel, Nepal’de gerçekleşen bir zelzele sonrasında karbondioksit salınımlarının artışına dikkât çekmekte.
Bu teknolojilerin eksik olmaları durumunda kullanılan klasik kurtarma metotları ve tekniklerine de değinmezsek olmaz.
Söz konusu tekniklerden en bilineni ve ülkemizde en yaygın başvurulanı, enkazların kepçeler üzere ağır araçlarca kazılmasıdır. Olabildiğince fazla büyük enkaz kesimi, kepçelerle kaldırıldıktan sonra kurtarma sürecinin kalanı, uzmanlara düşüyor.
Uzmanlar, ne olur ne olmaz diye enkazı son bir defa daha tarıyorlar. Kurtarma sürecinden evvel ve süreç esnasında faydalandıkları bazı öbür teknikler ve teknolojileri şöyle sıralayabiliriz:
- Esnek çubuklara görüntü kayıt aygıtları ekleyerekten enkazın dar kısımlarının tahlili.
- Kurtarma köpeklerinin gelişmiş koku alma duyularından faydalanmak.
- Eldeki tüm teknolojilerden, ağır araçlardan ve sistemlerden faydalanıldığında da ele eldiven geçirip kazıyı şahsen manuel olarak yapmak.
-
Kaynaklar: NASA, United With Israel, Bir AFAD Gönüllüsü, Daily Sabah, Times of Israel
