Rüyalara ket vurulmamış
“The Sandman sinema de olmasın, dizi de olmasın, çizgi roman kalsın” diyen bir oyunbozan olarak, dizinin duyuruluşundan çıkışına kadar geçen süreç benim için bir kaygı sineması üzere geçti. Bir yandan Magnum Opus’unu diğerlerinin eline bırakmayan Neil Gaiman’ın projeyle önemli işli dışlı olmasına sevinirken, öteki yandan diziyi yapanın bomboş içerik basarak abonelerine çokluk içinde yokluk çektiren Netflix olmasına ağlıyordum. Netflix, pek çok kişi için olduğu üzere benim için de Streaming servislerinin Ubisoft’u haline gelmişti; nasıl Ubisoft açık dünyalarından ikonların saldırısına uğrayıp beynime şalter attırıyorsam, Netflix ana sayfasında da her şeye bakıp hiçbir şeyi izlemeyerek sıkılıp çıkıyorum zira. Anlamsız bulduğum bir milyoncu kalabalığı var platformda. Ben de pek sevdiği çizgi romanı hangi tahtırevana bindirip omzunda taşıyacağını bu kadar sene şaşırmış birisi olarak diziyi The Sandman’in haklarına da sahip olan TimeWarner’ın itibar zengini kanalı HBO’ya yakıştırıyordum elbette.
Benim ferdî (ve kabul edeyim, şımarıkça) önyargılarımın yanında, bir de son devrin özgününden farklı etnik köken ve cinsel yönelimlerden oyuncu seçilince çıkan kabaran tartışmaları var alışılmış. Death siyahi, Lucifer bayan, Lucien de “hem siyahi hem kadın” yapılınca hayatında çizgi roman okumayanlar bile Twitter’da Neil Gaiman’a The Sandman anlatmaya kalkıştılar. Gaiman da artık hududunu gizlemez bir formda millete ağzının hissesini vermeye başlayınca oldukça eğlendiğimi itiraf edeyim lakin bu hususlarda biraz orta noktada duran biri olarak, yoğurdu üfleyerek yemeye de niyetliydim. “Neil Gaiman ne eylerse hoş eyler” diyemiyordum zira eser haklarının onda olmadığının ve nihayetinde de son kelamı parayı verenin söyleyeceğinin farkındaydım. David Lowery’nin The Green Knight’ı ile Coen’in The Macbeth’i, kaynak yapıtın tarihi gerçekliğini parçalayan oyuncu seçimleri yapılmış olmasına karşın, hatta tahminen de bu yüzden harika olup çıkan iki son periyot sineması. Yani olunca bal üzere oluyor. Öte yandan The Witcher’da topluluk yansısıyla önlenen Ciri felaketi hepimizin malumuyken, Netflix’in kimi projelerde daha mutabakatın mürekkebi kurumadan “X karakteri farklı ırktan/cinsiyetten/cinsel yönelimden birine oynatalım” der üzere bir hali olduğunu da inkâr edemiyorum.
Her şeyin üzerine bir de bütçe konuları var elbette. Çizgi romanlarda âlemden âleme, boyuttan boyuta zıplayan Lucifer’ın, CGI yoksulu bir dizide polis manitasıyla olay çözen çapkın jöne dönüştüğünü görmek, bana şu ana dek uyarlama sebepli çektiğim en büyük yürek sancılarından birini çektirdi arkadaşlar. O sebeple geleceğe umutla bakamıyor, The Sandman’in de ekrana hak ettiği yapım kalitesiyle yansıtılamayacağını, kimsenin o kadar para vermeyeceğini düşünüyordum. “Abi bak tek döneme 1 milyar dolar bütçe vermişler” dense, “Bir 10 sene bekleyin, CGI daha da gelişip ucuzlar tahminen, o vakit yaparsınız hem daha hoş olur” derdim. Kimse de haklı olarak bana ve benim gibilere kulak vermedi, The Sandman dizisi sonradan en çok bütçe vaat eden taraf olduğunu öğrendiğim Netflix’e teslim edildi. Ardından sayılı gün benim mızmızlanmalarımın tersine çabuk geçti ve birinci dönemi izledim. Pekala, The Sandman birinci dönem itibariyle olmuş mu?
Olmuş. Gerisine bir “hem de nasıl olmak” ekleyemiyorum, zira ufak tefek memnuniyetsizliklerimi görmezden gelecek olsam bile, diziyle alakalı tek büyük şikâyetim (evde) teatral bir deneyim olarak, yapıtı sanatsal açıdan da pek de yükseltmemiş olması lakin işin o kısmına sonra geleceğiz. Evvel en çok tartışılan kısım olan oyuncu seçimlerine bir bakalım. En başından beri tartışma yaratmayan, Morpheus’un hık demiş burnundan düşmüşü Tom Sturridge? Ortada tonlamayı kaçırıp eğreti durduğu kadı kızı sahneleri hariç olağanüstünün fevkinde; dizinin yükünü omuzlarında zorlanmadan taşıyor. Umursamaz halleri opak güneş gözlükleriyle perçinlenmiş Boyd Holbrook? The Corinthian şahsen gelip görse emekli olur, titri ona devreder. Karakteri çizgi romanda erkek diye bin bir olmasa bile birkaç yaygara kopan Vivienne Acheampong? Sergilediği performans ve Tom Sturridge ile ortalarındaki kimya sayesinde yaşlı adam olmadığına şükretmeniz işten bile değil. Neyse ki “E lakin karakterin çizgi romanda saçı sarı değil?” diye ortalığı ayağa kaldıranını görmediğim için sevindiğim Mason Alexander Park? Desire rolüne Tom Sturridge’in Morpheus’a oturduğundan bile daha cuk oturmuş, açar sahnelerini tekrar tekrar seyredersiniz.
Ana takımdan son kalan üçlümüz temel yaygara sebebi olanlar: Death, Lucifer ve Constantine. Zati esasen birinci iki cildin(Preludes and Nocturnes ve The Doll’s House) hayli sadık bir uyarlaması olan birinci The Sandman dönemi, Death’in birinci gözüktüğü “The Sound of Her Wings” öyküsünün de yorumunu barındırıyor. Kirby Howell-Baptiste’in Death performansını yalnızca bu kısım müddetince izliyoruz ve açıkçası performansının da tadına doyulmuyor. Howell-Baptiste, Death’in ölümsüz sevecenliğini ve şefkatini televizyon ekranlarına eksiksiz bir biçimde taşımayı başarmış. The Sound of Her Wings’i izlerken gözlerim o denli az buz dolmadı.
Doctor Who fanlarının Clara olarak da bildiği al yanaklı Jenna Coleman’ımızın Johanna Constantine rolüyse bilhassa Neil Gaiman’ın bahis hakkındaki açıklamalarını gördükten sonra garipsediğim bir tercih oldu. Okuduysanız hatırlayacağınız üzere çizgi romanlarda birinci ciltte Hellblazer çizgi romanlarının zıpçıktı başrolü John Constantine görünüyor, akabinde geçmişin anlatıldığı birkaç yerde de atası Johanna Constantine karşımıza çıkıyordu. Coleman hem cet Constantine’ı hem de çağdaş Constantine’ın bayan versiyonunu (yine Johanna ismiyle) oynuyor. Neil Gaiman’ın Twitter’da Johanna’nın John’un bayan versiyonu olmadığını, farklı bir karakter olduğu söylediği gözüme çarptı. Lakin Coleman’ın çağdaş Constantine’ı da çizgi romanda John’un takip ettiği öyküyü motamot takip ediyor, halleri tavırları da bayağı bayağı tıpkı. Coleman’ın ne performansıyla ne de bayan olmasıyla zerre sorunum olmasa da kreatif tercihin kendisi ve “Yok ya, John Constantine’ın bayan versiyonu değil” biçiminde lanse edilmesi bana biraz baş kaşıttı.
Game of Thrones’un biricik Brienne of Tarth’ı, Gwendoline Christie de Lucifer rolüyle karşımızda. İtiraf edeyim, karakterin esasen David Bowie’nin “The Thin White Duke” personasından esinlenerek çizildiğini düşününce “Tilda Swinton mı olsaydı?” mızmızlanmalarıma devam ediyorum. En sevdiğim çizgi roman karakterlerinden birini, The Sandman dizisi olsun, kendi berbat uyarlaması olsun bir türlü başımdaki üzere bir portrede ekranlarda göremedim. Lakin bu kolay bir arka yanıklığından da öte değil, zira Christie uzunluğu posuyla sahiden de meleklerin en kuvvetlisinin heybetini, oyunculuğuyla da kibar tehditkâr hallerini yansıtmayı ziyadesiyle düzgün başarmış. The Sandman beni en çok kuşkuya düşüren oyuncu tercihiyle bile fire vermemiş. Oyuncular cümleten âlâ. The Doll’s House’un yardımcı karakterlerine kadar herkes hoş çizilmiş.
Teknik açıdansa The Sandman’i çok üst seviye bulamadım maalesef. Palavrası yok, “dizi bütçesi” endişelerim yersizmiş; daha birinci dönemden hayli âlâ para harcanmış. Çok yerinde sinema sineması kalitesinde görsel efektler var, çizgi romandaki pek çok naçizane anın da birebir görselleştirildiğini görerek keyifli olacaksınız. Netflix hiçbir masraftan kaçınmamış üzere. Bilhassa cehennem tasvirleri, yapan konsept dizayncıları mest etmiştir eminim. Fakat işin sinematografi kısmını kendi adıma fazla sade buldum. Evet, çizgi romanda ne gördüysem aslına çok yakın bir formda izleme fırsatına kavuşmaktan memnunluk duymam lazım lakin bir yandan da yapıtın uyarlandığı medyuma mahsus daha fazla şey kazanmış olması gerektiğini düşünüyorum. Ayrıyeten evvelden farkında olmadığım üzere bu türlü seveni de varmış ancak (nahja da bizim Eren) bol CGI sahnelerde “bloom” efektini fazla kullanmışlar bence. Artık efektlerin falsolu olduğu yerleri kapatmak için mi yapılmıştır, yoksa kasıtlı bir tercih midir bilemiyorum fakat bu durum beni yer yer diziden kopardı.
“Senaryo çizgi romana ne kadar sadık?” derseniz de hayli sadık olduğunu söyleyebilirim. Çok yerde dizinin senaryosu çizgi romanın birinci iki cildini birebir takip ediyor. Roderick Burgess’in ve John/Johanna Constantine’ın öyküleri genişletilmiş, The Corinthian sözün tam manasıyla kâbuslardan fırlama bir makûs adam olmanın yanında cazibeli bir rol kazanmış, Morpheus’un cehennem ziyaretinde Lucifer daha direkt bir rol kazanarak tansiyonu yükseltmiş vesaire vesaire… Neil Gaiman kıssanın geçtiği vakti doksanlardan günümüze çekmenin yanında uygun bulduğu yerlerde gençliğinde kaçırdığı kimi fırsatları tekrar değerlendirip öyküye ufak tefek rötuşlar çekmiş üzere duruyor. Yapılan rötuş ve eklemelerin kimileri da öyküye o kadar uymuş ki, diziyi seyrettikten sonra açıp çizgi romanı tekrar okumasam uyanmazdım.
The Sandman doksanlarda çizgi roman dünyasına yarattığı tesirin bir benzerini de ana akım cümbüş dalında yaratır mı, sanmıyorum. Game of Thrones üzere bir televizyon olayı olacağını da düşünmüyorum. Lakin bana bir günde dönem bitirtebilmek de her dizinin harcı değil, aslıyla çok alakasız sürüyle uyarlama gördüğümüz şu günlerde de kaynağına bu derece sadık bir öteki imal bulmak güç. Çizgi romanı seviyorsanız, kesin izleyeceksiniz ve muhtemelen de beğeneceksiniz. The Sandman ile birinci tanışmanız olacaksa da üretim kalitesi ve seyir zevki, üzerimize kürekle atılan pek çok diziden yüksek.
Editörün Notu: Neil Gaiman’ın gayretleri çizgi roman vatanına ve milletine iyi sonuçlar vermiş.
4/5
Yaratıcılar: Neil Gaiman, David S. Goyer, Allan Heinberg
Oyuncular: Tom Sturridge, Boyd Holbrook, Jenna Coleman, Gwendoline Christie, Kirby Howell-Baptiste
