Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının yüzlerce ton asbest bulunduran bir geminin Brezilya’dan Aliağa’ya gelmesi için izin verdiği bilgisinin ardından konu sosyal medyada gündem olmuş, çeşitli platformların da tepkisini çekmişti.
Rio De Janerio’dan yola çıkmak üzere olduğu belirtilen Nae Sao Paulo adlı geminin 600 tondan fazla kanserojen bir mineral olan asbest ve tonlarca başka tehlikeli madde bulundurduğu ifade edildi. Geminin sökümün Türkiye’de yapılmasının büyük tehlikelere yol açabileceği de vurgulandı.
Biz de Asbest Söküm Uzmanları Derneği (ASUD) ve İş Sağlığı ve Güvenliği Federasyonu (İSAF) Başkanı Mehmet Şeyhmus Ensari’nin konu hakkındaki görüşlerini aldık.
Temelden başlayalım, asbest nedir?
”Asbest ısınmaya, aşınmaya, kimyasallara karşı dirençli bir mineral. Doğada bulunuyor, Anadolu’da birçok köyümüzün toprağında da var. Bu özellikleri nedeniyle zararları tespit edilmeden önce ‘Mucize mineral’ olarak anılıyordu. Bu sanayide 1800’lü yılların sonunda tekstil, gemi sanayi, otomotivde kullanıldı. Gemide yanmaz, neme dayanıklı, yalıtım yapıcı bir malzeme. Yani gemilerde kullanılmak için çok uygun bir malzeme.”
‘Asbest soluyan işçiler, 40’lı yaşlarda kanser oluyor’
”Eskiden daha çok kulllanılsa bile güncel gemilerin yapımında da asbest kullanılıyor. Brezilya’dan gelen gemi,1960’lı yıllarda, asbestin çok yoğun bir biçimde kullanıldığı yıllarda yapılmış bir gemi. Bu geminin ikizinde 760 ton asbest olduğu bilgisi var. Basında en az 600 ton denilse bile, ikizi kadar kabul edersek 760 ton asbest bulunduruyor. İş sadece asbest ile bitmiyor. Daha farklı ve tehlikeli kimyasallar da var. Bizim hep tepki koyduğumuz şey, gemi sökümünde çalışan işçilere yeterli koruyucu ekipman verilmiyor, işçiler bize şikayet ediyor. Geçenlerde bir işçinin çıplak elle söktüğü malzemenin asbest olduğunu kamuoyuna duyurduk. Bu işçiler bunu sökerken soluyor.
Birinci önceliğimiz insan sağlığı. İlk maruz kalan orada çalışan işçiler, asbest kurbanları. 40’lı yaşlara geldiklerinde çoğu kanser oluyor. Devamlı tozun içindeler, doğru düzgün hijyen kabinleri ve karantinalı sökümler yapamadıkları için bu işçiler bu maddeleri günlük kıyafetleriyle ailelerine de taşıyor. Bu gemide asbest ve tehlikeli maddeler var. Asbest Söküm Uzmanları Derneği Başkanı kimliğimle ‘asbest’ diyorum ama İş Sağlığı Güvenliği Federasyon Başkanı kimliğimle de tüm tehlikelerden bahsediyorum. İşçileri tehdit ediyorlar, birçok işçi bize Twitter’dan yazıyor. Haklılar, iş kaybetme riskleri var. Onlara ‘Şu andaki koşullarda gemi sökümünde çalışmamalısın’ diyorum. Bu öldürücü bir toz ve literatürde asbeste bağlı kanserden kurtulan yok.”
Peki Brezilya’ya ait olan bu gemi, neden Türkiye’de sökülüyor?
”Gemi sökümü aslında tüm dünyada var. Bu gemi Brezilya Donanması’na Fransız Donanması’ndan satılıyor ancak satış yapılırken sözleşmeye bir şart koyuyorlar. Fransa, ‘Bu gemiyi hurdaya ayıracaksan, Avrupa Birliği yeterliliği verilmiş bir tersanede söktüreceksin’ diyor. Avrupa Birliği yeterliliği almış 46 tesis var, bunların 8 tanesi Aliağa’da. Avrupa Birliği’ndeki ülkeler ne kadar gemi sökmüş, biz ne kadar gemi sökmüşüz? Adam 4 gemi söküyorsa, ben 200 gemi söküyorum. Dolayısıyla bu, kar etme ve sermaye hırsı kuralına göre bu işi yapmamamız gerektiğini ortaya çıkarıyor. Biz bu iş alanlarına çağrıda bulunduk, gelelim, denetleyelim, ücretsiz eğitim verelim dedik, cevap alamadık.”
‘Bu koşullarda geminin Aliağa’da sökülmemesi insanlık adına gerekli’
”Şu anki koşullarda bu geminin Aliağa’da sökülmemesi insanlık adına gerekli bir şey. Eğer o gemiyi orada sökeceklerse katliam. Avrupa’nın bu konuda 30-40 sene gerisindeyiz. Orada bir ev alındığı zaman asbest var mı diye bakıyorlar, uzman çağırıyorlar. Bu şikayetleri biz İş Teftiş Kurulu’na yapıyoruz, ‘Gittik ama öyle bir şey görmedik’ diyorlar. Sosyal sorumluluk gereği bu işi yapıyoruz, desteğimiz veya kazancımız yok. Bebek pudrasında da asbest bulduk. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü’ne gittim. Bana ‘Asbest bir maden olduğu için mevuzatta denetlemek yok’ dendi. Vatandaşların bilinçlenmesi, Türkiye’de bu işin oturması gerekiyor yoksa ileride asbeste bağlı çok ciddi hastalıklar olacaktır. Tedavisi için her yol denenen ama sonuç alınmayan bir hastalıktır asbeste bağlı kanserler.”
Sökümü yapacak firmaya çağrı: Ücretsiz danışmanlık, eğitim verelim
”Bu gemi ile nükleer denemeler de yapılmış. Burada radyoaktif işin en kolay tarafı. Radyoaktif içeren birçok malzeme zaten gemiden sökülmüştür. Bu gemi 2017’den sonra yüzme kabiliyetini kaybetmiş, emekliye ayrılmıştır. İki römork ile çekilecek Türkiye’ye. 20 gün – 1 ay gibi de Aliağa’ya geliş süreci var. O gemide en büyük risk öncelikle asbesttedir. O asbesti Aliağa’ya serbest bırakın, bütün Aliağa’yı öldürürsünüz. Sizin nezdinizde firmaya çağrıda bulunalım, gelin siz bu sökümü kurallara göre yapın, biz size ücretsiz danışmanlık verelim, bütün söküm işçilerinize ücretsiz eğitim verelim, buyrun.”
‘Aliağa’ya asbest dolu saatli bir bomba geliyor’
”Aliağa’da Sao Paulo gibi çok gemiler gelip geçiyor. İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Tunç Soyer ile görüştüm, daha önce Aliağa’nın durumu ve İzmir’in kentsel dönüşümleri ile ilgili de sunum yaptım. Sayın başkan çok ilgilendi, bu çalışmaların geliştirilmesi gerektiğini söyledi. Yaptığı açıklamada o gemi için her türlü hukuk mücadelesini vereceğini söylemesi bizi çok memnun etmiştir. Bugünkü şartlarda o gemi Aliağa’da sökülemez. Sloganımız ‘Aliağa’ya asbest bombası geliyor’. Asbest saatli bir bombadır, ciğerlerinize yerleşir, saati gelince patlar ama fark ettiğinizde iş işten geçmiştir. Aliağa’ya saatli bir bomba geliyor.”
