Fatih Sultan Mehmet tarafından ortadan kaldıran Bizans’ı yani Doğu Roma İmparatorluğu’nu hepimiz biliyoruz ama bunun bir de diğer tarafı, yani Batı Roma İmparatorluğu var. Doğu kadar uzun ömürlü olmasa bile yine de tarih sahnesinde önemli bir yere sahip olan Batı Roma İmparatorluğu’nun kuruluş ve yıkılış hikayesine gelin yakından bakalım.
Büyük Roma İmparatorluğu, dünyada kurulmuş ilk devletlerden biridir. İlk zamanlar cumhuriyet olan bu devlet, daha sonra bir imparatorluğa dönüşmüştür. Yüzyıllar içinde yaşanan bazı olaylar sonucunda bu dev imparatorluk Doğu ve Batı Roma İmparatorluğu olarak ikiye ayrılmıştır. Doğu tarafını yani Bizans’ı 1453 yılında Fatih Sultan Mehmet’in ortadan kaldırdığını biliyoruz. Peki ya Batı Roma İmparatorluğu’na ne oldu?
Doğu ile kıyaslamak gerekirse Batı Roma İmparatorluğu’nun ömrü epey kısa sürdü. Avrupa’nın temellerini oluşturan bir devletin doğuda ayakta kalıp da batıda çökmüş olması pek çok tarihçi için bile hala şaşırtıcı bir durumdur. Ancak o günün şartlarını şöyle bir göz önüne alırsak epey de mantıklı gelmektedir. Gelin hakkında pek fazla bilgimiz olmadığı Batı Roma İmparatorluğu’nun kuruluş ve yıkılış hikayesine gelin yakından bakalım.
Batı Roma İmparatorluğu’nun kuruluşu ve yıkılışı:
Batı Roma İmparatorluğu’nu kim kurdu?
Asıl büyük Roma İmparatorluğu, milattan önce 27 yılında Augustus tarafından kurulmuştur. Zaten öncesinde de bir cumhuriyet rejimine sahip olan bu devlet, Augustus’un tek adam olacak kadar büyük yetkiler alması ile bir imparatorluk haline gelmiştir. Roma İmparatorluğu’nun yüzlerce yıl içinde bilinen dünyanın neredeyse tamamını fethettiğini ve dünyanın en güçlü devletlerinden biri olduğunu zaten duymuşsunuzdur.
Gelelim konumuza. Bu büyük imparatorluğun batı ve doğu olarak ayrılması yani Batı Roma İmparatorluğu’nun kurulması bir anda, bir kişi tarafından yapılan bir olay değildir. Zaten imparatorluk sınırları epey geniş olduğu için eyaletlere bölünmüştü ve her bir eyalet kendi yerel mahkemeleri ve liderleri tarafından yönetiliyordu. Ancak her zaman tek bir imparator vardı.
284 yılında tahta çıkan Gaius Aurelius Valerius Diocletianus, subay bir arkadaşını eş imparator seçerek devlet tarihinde ilk kez iki başlılık yaratmıştır. Yani ilk ayrılığın böyle başladığını söylemek mümkün. Ardından yaşanan pek çok olay, zaten yönetim olarak ikiye ayrılmış imparatorluğun I. Theodosius tarafından resmi olarak ikiye ayrılması ile sonuçlanmıştır.
Batı Roma İmparatorluğu ne zaman kuruldu?
Farklı bir açıdan bakmak gerekirse Roma Cumhuriyeti imparatorluğa dönüşüp de doğu sınırları genişlemeye başladığı zaman zaten ikiye ayrılmaya başlamıştı. Bir ucundan bir ucuna uçakla gitseniz bile bir gün sürecek bir devletin tek bir merkezden yönetilmesi tam anlamıyla imkansızdır. Bu nedenle zaten farklı yönetim merkezleri ve farklı yerel liderler vardı.
Roma İmparatorluğu’nun iki başlı bir yönetim izlemesi yani iki imparatora sahip olması, 284 yılında Diocletianus’un tahta çıkması ile başladı. Adı aynı olsa bile başkenti bile farklı olan bu iki yapı, I. Theodosius tahta çıkması ile biraz sarsılmaya başladı ve sonunda 395 yılında kesin olarak ayrılarak Doğu Roma İmparatorluğu ve Batı Roma İmparatorluğu olarak tarih sahnesindeki yerini aldı.
Batı Roma İmparatorluğu’nun ömrü kaç yıl sürdü?
Büyük Roma İmparatorluğu, 395 yılında Doğu Roma İmparatorluğu ve Batı Roma İmparatorluğu olarak ikiye ayrıldıktan sonra aslında pek de bir şey değişmedi. Zaten ikili sistem uzun yıllardır kullanılıyordu ve hangi tarafın daha güçlü olduğu açıktı. Doğu Roma İmparatorluğu yani Bizans’ın 1453 yılında İstanbul’un fethi sonrası Fatih Sultan Mehmet tarafından ortadan kaldırıldığını düşünürsek batı tarafı pek de öne çıkamamış görünüyor.
Roma İmparatorluğu, Avrupa’nın temellerini oluşturmuş bir devlet olmasına rağmen bölündüğü yıllarda kendi dışında da pek çok güç vardı. Kavimler Göçü sonrası zaten ortalık karıştığı için Batı Roma İmparatorluğu’nu pek ciddiye alan yoktu. Zaman içinde git gide güç kaybeden batı tarafı yalnızca 81 yıl hüküm sürebildi.
Batı Roma İmparatorluğu ne zaman yıkıldı?
Avrupa’nın en berbat zamanlarından birinde kurulmuş olan Batı Roma İmparatorluğu; isyanlarla dolu kısacık bir ömre sahip olmuştur. Doğu tarafından pek çok destek alsalar bile 395 yılında kurulan devlet yalnzıca 81 yıl hüküm sürebilmiş ve 4 Eylül 476 tarihinde yıkılmıştır. Elbette bu, kesin yıkılış tarihidir. Yoksa çok daha önce canı çıkmıştı zaten.
Batı Roma İmparatorluğu nasıl yıkıldı?
Batı Roma İmparatorluğu nasıl yıkıldı sorusunun yanıtının bir kısmı aslında Roma İmparatorluğu neden ikiye ayrıldı sorusunun yanıtında gizli. 375 yılında başlayan Kavimler Göçü, tüm dünyanın altını üstüne getirmiştir. Avrupa’nın o güne kadar görmediği Cermen kavimleri akın akın kıtanın her bölgesine yayılmış ve barbar olarak anılacakları sayısız eyleme girişmişledir.
Batı Roma İmparatorluğu, 395 yılında ilk kurulduğu zaman Avrupa’nın büyük bir bölümüne hakimdi. Böyle güçlü bir devleti batıracak olan ise barbar Cermen kavimlerinin yarattığı terör olacaktı. Fakat bunu basit bir terör olarak görmemek lazım, Cermen kavimleri Batı Roma İmparatorluğu’nun en önemli eyaletlerini tam anlamıyla işgal ediyolardı.
Batı Roma İmparatorluğu’nun işgal sürecinde doğu tarafı elinden geleni yaptı ve hatta işgal edilen toprakların büyük bir kısmını geri aldı. Ancak tüm bunlar yeterli olmadı ve batı giderek güç kaybetti. İtalya Kralı tarafından Batı Roma İmparatorluğu’na yapılan federal devlet olma teklifi de reddedilince 4 Eylül 476’da tarihinde yapılan toplantı sonrası İtalya Kralı, Batı Roma İmparatorunu tahttan indirdi ve kendini Batının Kralı ilan etti. Bir devir böylece kapanmış oldu.
Batı Roma imparatorları:
- Maximian, henüz devlet ikiye ayrılmadan önce uygulanan tetrarşi sisteminde batı imparatoruydu.
- Constantius Chlorus, 293 yılında batı imparatoru oldu.
- Constantius I Chlours, yalnızca bir yıl tahtta kalmıştır ve Büyük Kostantin’in babasıdır.
- Valerius Severus, yalnızca bir yıl tahtta kalmıştır
- Maxentius, başlattığı isyanı kazanarak 307 yılında tahta çıktı.
- Licinius, batının bir kısmının imparatoru oldu.
- Honorius, Batı Roma İmparatorluğu’nun ilk imparatorudur ve 395 – 423 yılları arasında hüküm sürmüştür.
- Romulus Augustus, Batı Roma İmparatorluğu’nun son imparatorudur ve 475 – 476 yılları arasında hüküm sürmüştür.
Batı Roma imparatorları ile Batı Roma İmparatorluğu imparatorlarının farklı olduğu dikkatinizi çekmiştir. Çünkü resmen Batı Roma İmparatorluğu kurulmadan önce de tetrarşi sistemi ile batının ayrı bir imparatoru vardı. Arada boş kalan dönemlerde devlet, bazen doğu tarafından bazen de konsey tarafından yönetilmiştir.
Yüz yıldan kısa bir ömre sahip olan ancak tarih sahnesinde iz bırakan Batı Roma İmparatorluğu’nun kuruluş ve yıkılış hikayesinden bahsederek bu devlet hakkında bilmeniz gereken detaylardan bahsettik. Düşüncelerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.
