Bir ulus, devlet ya da topluluk hakkında karar almak için bir araya gelen bir grup düşünün… Gruptaki herkes her konuda hemfikir olursa, bir fikrin negatif yönleri nasıl tartışılabilir?
1973 yılında yaşanan Arap – İsrail Savaşı (Yom Kippur Savaşı) öncesinde İsrailli yöneticiler, o tarihlerde kesinlikle bir saldırı olmayacağı yönünde karar birliğine varmışlardı. Bir devlet için belki de en önemli karar, olası saldırıları önceden tahmin edebilmek ya da tehlikeleri sezebilmektir.
Nitekim hiçbir şey İsrail’in düşündüğü gibi olmadı ve Arap devletleri, Mısır ile Suriye’nin liderliğinde İsrail’e saldırdı. İsrail’de oruç günü olarak da bilinen Yom Kippur gününde yapılan bu saldırı, yöneticiler tarafından ortaklaşa alınan bir kararın tam karşıtıydı. O gün uygulanmayan onuncu adam kuralı, bugün İsrail’de sıkı sıkıya uygulanan bir yöntem olarak biliniyor. Gelin hep beraber “onuncu adam” kuralını inceleyelim.
“Onuncu adam”ın tam karşılığı olmasa da “akıl akıldan üstündür”
- Beyin fırtınası (brainstorm)
Onuncu adam kuralı, uygulaması son derece basit ve sonuçları inanılmaz derecede fayda getirebilecek bir uygulamadır. Kısaca tarif etmek gerekirse eğer; yuvarlak bir masa etrafında 10 kişi toplanır (10’dan fazla da olabilir) ve alınması gereken kararın, tartışma süreci başlar. Eğer bir karar hakkında on kişi de aynı şeyi savunuyorsa, masadan rastgele bir kişi, karşıt bir fikir sunar. Tartışma tamamlanana kadar bu kişi, çoğunluğun savunduğu fikrin negatif yönlerinden bahsederek gerekli önlemlerin alınmasını sağlar.
Onuncu adam kuralının özellikleri
Onuncu adam kuralında masanın on kişiden oluştuğunu ifade etmiştik. Bu masanın yuvarlak olması çok önemli çünkü yuvarlak masa, masadaki herkesin statü olarak eşit olduğunu ifade etmektedir. Dikdörtgen ya da kare masalarda bu durumdan bahsetmek, yuvarlak masadaki durumdan daha zordur. Gerçekten de masadaki ortak fikre karşı çıkan kişinin saygınlık görebilmesi için masadaki herkes statü bakımından tamamen eşit sayılır.
Masanın bir diğer özelliği ise, tartışma başlamadan önce herhangi bir onuncu adamın seçilmemiş olmasıdır. Durumun ilerleyişine göre bir gönüllü, bu rolü almak için ortaya atılır.
“Onuncu adam için şeytanın avukatı da diyebiliriz”
Aslında teori ve uygulama yönünden incelediğimizde “şeytanın avukatlığı” olarak tabir edilen yöntem ile onuncu adam kuralının hiçbir farkı yoktur. Şeytanın avukatlığı rolünde de kişi; bir eylem sonrasında meydana gelebilecek en kötü şeyi eylem henüz gerçekleşmeden düşünür ve açıklar.
Onuncu adam kuralının faydaları
Onuncu adam kuralında ortada alınması gereken bir karar vardır. Bu karar her ne kadar doğru bir karar olsa da, her doğrunun eksi yönlerini de görmek önemlidir fakat bizler doğru olarak kabul ettiğimiz tercihlerin negatif yönlerini görme konusunda zorluk yaşarız. Bu nedenle de bir gönüllü, masada “tutarlı bir şekilde” masadaki dokuz kişi tarafından kabul edilen kararı reddederek savunduğu karşıt görüşün ya da reddettiği görüşün tutarlı yanlarını masaya açıklar.
Neticede yine alınan ilk karar uygulansa da, mevcut kararın aksi tarafındaki ihtimallere karşı da tedbirler alınır ve bu sayede alınan kararın mükemmelleştirilmesi sağlanır. Bazı durumlarda alınan karardan vazgeçilmesi gibi durumlar bile söz konusudur.
Onuncu adam kuralını nereden tanıyoruz?
Onuncu adam kuralını, William Kaplan’in 2017 yılında yayımlanan “Why Dissent Matters: Because Some People See Things the Rest of Us Miss” (Muhalefet Neden Önemlidir: Çünkü Bazı İnsanlar, Diğer Herkesin Kaçırdığı Şeyleri Görebilir) adlı kitabından ve Brad Pitt’in başrol oynadığı World War Z (Son Dünya Savaşı) adlı filmden tanıyoruz. Ayrıca onuncu adam kuralının 1973 yılında yaşanan Yom Kippur Savaşı’nda uygulanmadığı ve istihbarat yönünden zayıf bir sınav veren İsrail’de bu savaştan sonra onuncu adam kuralının öneminin arttığını ifade edebiliriz.
Peki ya sizler onuncu adam kuralı hakkında neler düşünüyorsunuz? Sizce onuncu adam kuralı gerçekten faydalı bir yöntem mi yoksa sadece bir vakit kaybı mı? Bu konu hakkındaki fikir ve düşüncelerinizi bizlerle yorumlar bölümünde paylaşabilirsiniz.
Kaynaklar: 1 / 2 / 3 / 4 / 5 / 6 /
