Bilgi ya da İngilizce ismiyle veri artık günümüzde petrol kadar pahalı. Bilgilerin çalınması ve korunması için milyarlarca dolar harcayan şirketler ve devletler olduğunu biliyoruz. Bunun yanı sıra şahsî bilgilerimizi göz nazaran göre satan ya da müdafaayı beceremeyen şirketler olduğu da hepimizin malumu. Data nedir sorusunun karşılığı ise biraz ayrıntılı zira data dediğimiz şey, aslında yanlışsız ellerde değilse pek de işe fayda değil.
Bilgi ile bilgi, sık sık birbirine karıştırılan iki kavramdır. Data elde etmek, o mevzu hakkında bilgi sahibi olmanın sırf birinci adımıdır. Kelam konusu datalar işlendikçe ve tahlil edildikçe ortaya bilgi çıkabilir. Çıkabilir diyoruz zira her vakit bilgiye ulaşacak kadar bilgi elimizde olmayabilir. Gelin bilgi nedir sorusunu biraz daha yakından inceleyelim ve yarının savaşlarına neden olabilecek kadar değerli mi görelim.
Bilgi nedir?
Bilgi ya da İngilizce ismiyle veri, teknik tarifiyle; bir kişi ya da obje hakkında niteliksel ve niceliksel değişkenliklerin sayısal bedelidir. Dataları ham yani işlenmemiş ve işlenmiş data olarak ayırmak mümkün. Ham bilgiler, bir uzman tarafından incelenmediği sürece başka beşerler için pek mana söz etmez.
İşlenmiş datalar birden fazla vakit sonuca yani bilgiye ulaşma yolunda atılmış kıymetli bir adımdır. Lakin birden fazla vakit işlenmiş bilgiler bile farklı bilgilerle ya da farklı bilgilerle birleştirilerek tahlil edilmediği takdirde sonuç yani bilgi vermez. Bu nedenle bir kişi ya da obje hakkında ne kadar çok bilgiye ulaşılırsa bilgiye ulaşmak da o kadar sağlıklı bir sürece dönüşür.
Datalar aklınıza gelen gelmeyen her alanda kullanılabilirler. Bilimsel araştırmalar, finans çalışmaları, işletme idaresi, idare bilimleri, tertip faaliyetleri ve daha kaç alanda bilgiler bir numaralı referanslardır. Bilgiler ışığında tahliller yapılarak bilgiye ulaşmak istenir ve bilgiye ulaştıktan sonra ise bahis hakkında uygulama çalışmaları başlatılır.
Data ne manaya geliyor?
Bilgi kullanımını açıklamak ve neyi tabir ettiğini anlamak için bir örnek üzerinden gidelim. Everest Dağı’nı hepimiz biliyoruz. Onun yüksekliği, ona ilişkin bir datadır. Everest Dağı’nın dünyanın en yüksek dağı olduğu ise ona ilişkin bir bilgidir. Everest Dağı’na çıkmanın zorluklarından bahsetmek ise bilginin işlenmesinin bir sonucudur. Yani bilgi, bir şeye ilişkin en temel ve işlenmeye hazır pahadır.
İngilizce bilgi manasına gelen veri sözünün geçmişi yaklaşık 1640 yılına kadar dayanmaktadır. 1946 yılında ise bugün kullandığımız üzere aktarılabilir ve saklanabilir bilgisayar bilgisi tarifini kazanmıştır. Data sürece ise bilginin tarifi yapıldıktan kısa bir mühlet sonra 1954 yılında kullanılmıştır.
Datanın kıymetli olduğunu ne vakit anladık?
Muhtemelen insanlık var olduğu günden beri bilgi topluyor. Ağaca bakıyor ve onun hakkında bilgi toplayıp bilgi sahibi olmaya çalışıyor. Bulduğu bir otun öldürücü olup olmadığını anlamaya çalıştığı için onun hakkında bilgi topluyor. Yani bilgiye ulaşmak için insan her vakit öncelikle merak ettiği şey hakkında bilgi toplamaya çalışmıştır.
Günümüzdeki manasıyla dijital data ise 2010 yılı ile birlikte artan bir kıymet kazanmıştır. Bilgisayar ve taşınabilir aygıtlarla birlikte internet kullanımının yaygınlaşması sonucu hem pek çok yeni bilgi açığa çıkmış hem de daha çok data gereksinimi doğmuştur. Pazarlama, toplumsal hizmet ve bilimsel araştırmalar bilhassa son on yılda kullanıcı datalarının ne kadar kıymetli olduğunu anlayan alanlar ortasındadır.
Pekala data nasıl toplanıyor?
Temel olarak çok fazla ayrıntıya girmeden anlatmak gerekirse data toplamak için başvurulacak iki temel kaynak vardır; birincil kaynak ve ikincil kaynak. Birincil kaynak, hakkında data toplamak istenilen ana şeydir. İkincil kaynak ise hakkında data toplamak istenilen şeye ilişkin bilgilere sahip olan ikinci şeydir.
Birincil kaynaklar birden fazla vakit en yanlışsız kıymete sahip dataları sunar lakin ikincil kaynaklar birden fazla vakit kuşkulu bedele sahip bilgiler sunmaktadır. Bu nedenle ikincil kaynaklardan alınan datalar işlenirken birçok vakit birincil kaynaktan gelen ham bilgilerle karşılaştırma yapılır ve referans olarak birincil kaynak bilgileri temel alınır.
Büyük şirketler bu işin neresinde?
Bu noktaya kadar bilgi nedir açık bir biçimde anlaşılması için biraz sıkıcı ayrıntılar vermiş olabiliriz lakin bu noktadan sonra tam olarak bilgi neden petrol kadar bedelli bunu anlayacağız. İşte tam da bu noktada karşımıza big veri yani büyük bilgi kavramı çıkıyor. Big veri demek, sonuca yani bilgiye ulaşacak kadar çok data demektir. Elbette, buna hangi büyük şirketlerin sahip olduğunu hepimiz biliyoruz.
Kızmayın, zira büyük şirketlerin en büyük başarısı bu oldu; arasalar kolay kolay bulamayacakları tüm dataları kendi ellerimizle teslim ettik. Onlar da haklı olarak tüm dataları aldılar ve güzelce işlediler. Aslında kelam konusu şirketlerin bu bilgileri işlemesi çok da değerli değil. En fazla karşımıza tam da aradığımız esere benzeri eserlerin reklamları çıkıyor. Pekala ya güvenlik?
Tüm bu büyük şirketler koca koca bilgilerimizi muhafazayı başaramadığı ya da bilerek sattığı vakit işler karışıyor. Deep web dediğimiz internetin yasa dışı alanında kelam konusu dataların müthiş sayılara satıldığını biliyoruz. Kredi kartı ve banka hesap bilgileri direkt olarak cebimizden para çalınmasına neden olurken kimlik bilgilerimiz ise yasa dışı işlerde kullanılıyor. Yani güvendiğin şirkete dön de bir bak istedim.
Bilgi savaşları nasıl çıkacak?
3. Dünya Savaşı kesin çıkacak lakin bildiğimiz üzere olmayacağı kesin. Saçma sapan nedenlerle yıllarca savaşmış olan devletler bugün bilgi için çaba edecek. Muhalif isimleri tespit etmeye çalışacak, yalnızca düşündüğü için hatalı bulunan insanların yerini bulmak isteyecek, diktatörler halka nasıl bir zulüm uyguladıklarını hasır altı edecek.
Sayısız nedene bağlı olarak bu devletler siber atak ve siber savunma alanında yatırım yapacaklar. O denli ki bir devlet, öbür bir devletin askeri datalarına sızarak kendi topraklarını bombalamasını sağlayacak. Zira artık biliyoruz ki 1’ler ve 0’lardan oluşan datalar sadece karmaşık sayı kümeleri değil, yaşadığımız gerçek hayatın ta kendisi.
Günümüzde artık petrolden bile daha pahalı olan bilgi nedir, nasıl toplanır, savaşa neden olacak kadar kıymetli mi üzere merak edilen soruları yanıtladık ve bu dijital dünya hakkında bilmeniz gereken ayrıntılardan bahsettik. Dataların geleceği hakkındaki niyetlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.
